1

Modular Arithmetic--ការសិក្សាពីសំណល់

259
2
$$$$

សាកស្រមៃថាអ្នកកំពុងឈរនៅមុខ នាឡិកា។ ឥឡូវនេះគឺម៉ោង 10។ តើ5ម៉ោងក្រោយត្រូវនឹងម៉ោងប៉ុន្មាន? មិនមែនម៉ោង 15 ទេ តែជាម៉ោង 3! គំនិតធម្មតានៃការគិតខួបនៃលេខ ដូចជាម៉ោងនៅលើនាឡិកាគឺជាគំនិតផ្តើមនៃModular arithmetic ដែលជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់នៅក្នុងគណិតវិទ្យា។

Modular arithmetic ឬក៏អាចហៅថា clock arithmetic មិនមែនទាក់ទងតែតែម៉ោងនោះទេ។ វាជាការសិក្សាលើលេខឬវត្ថុក្នុងគណិតវិទ្យានៅពេលគេផ្តោតតែលើសំណល់

និយមន័យ Modulo

Definition of Modulo

ចំពោះ$a,b,n\in \mathbb{Z}$យើងសរសេរថា$a\equiv b \pmod n$កាលណា$a-b$ចែកដាច់នឹង$n$
សំណេរខាងលើអានថា $a$សមមូល$b$ម៉ូដ$n$($a$ is equivalent to $b$ modulo $n$)។

Examples
  • $17\equiv 5 \pmod 2$ ព្រោះ$17-5=12$ចែកដាច់នឹង$2$
  • $12\equiv -6 \pmod 9$ ព្រោះ$12-(-6)=18$ចែកដាច់នឹង$9$
  • $8\equiv 23 \pmod 5$ ព្រោះ$8-23=-15$ចែកដាច់នឹង$5$
  • $19\equiv 19 \pmod {92}$ ព្រោះ$19-19=0$ចែកដាច់នឹង$92$
  • $32\not\equiv 13 \pmod 9$ ព្រោះ$32-13=19$ចែកមិនដាច់នឹង$9$
  • $36\not\equiv 1 \pmod {12}$ ព្រោះ$36-1=35$ចែកមិនដាច់នឹង$12$

Remark

  • $a\equiv 0 \pmod n$ សមមូលនឹង $a$ចែកដាច់នឹង$n$។ ដូចនេះស្រាយបញ្ជាក់ថា$a$ចែកដាច់នឹង$n$ សមមូលនឹងស្រាយបញ្ជាក់ថា$a\equiv 0 \pmod n$
  • បើ$a\equiv b \pmod n$ យើងអាចនិយាយថា $a$និង$b$ចែកនឹង$n$ឲ្យសំណល់ដូចគ្នា
  • $a\equiv a \pmod n$ ព្រោះ$a-a=0$ចែកដាច់នឹង$n$
  • $a\equiv b \pmod n$ សមមូលនឹង$b\equiv a \pmod n$

ប្រមាណវិធីលើModulo

Proposition: ប្រមាណវិធីលើModulo

យក$a,b,k,r,s,n\in \mathbb{Z},m\in\mathbb{N}$។​​ បើ$a\equiv r \pmod n$និង$b\equiv s \pmod n$ នោះយើងនឹងបាន

  1. $a+b\equiv r+s \pmod n$
  2. $ka\equiv kr \pmod n$
  3. $ab\equiv rs \pmod n$
  4. $a^m\equiv r^m \pmod n$
Proof.

ដោយ$a\equiv b \pmod n$និង$b\equiv s \pmod n$ នោះមាន$a_0,b_0\in\mathbb{Z}$ ដែល$a=na_0+r,b=nb_0+s$

  1. យក$a$បូកនឹង$b$ យើងបាន $a+b=n(a_0+b_0)+(r+s)$
    ដែលសមមូលនឹង$a+b\equiv r+s \pmod n$
  2. យក$k$គុណនឹង$a$ យើងបាន $ka=n(ka_0)+(kr)$
    ដែលសមមូលនឹង$ka\equiv kr \pmod n$
  3. យក$a$គុណនឹង$b$ យើងបាន
    $ab=(na_0+r)(nb_0+s)=n(na_ob_0+a_0s+b_0b)+rs$
    ដែលសមមូលនឹង$ab\equiv rs \pmod n$
  4. ដោយ$a\equiv r \pmod n$នោះ$a\cdot a\equiv r\cdot r \pmod n$​ ឬ$a^2\equiv r^2 \pmod n$។ ដោយប្រើវិចារកំណើន យើងនឹងបាន $a^m\equiv r^m \pmod n$

ទ្រឹស្តីបទ Bézout (Bézout indentity)

ទ្រឹស្តីបទ Bézout

យក$a,b\in\mathbb{Z}$ហើយតាង$d=\gcd(a,b)$ជាតួចែករួមធំបំផុតនៃ$a,b$។ នោះមាន$x,y\in\mathbb{Z}$ដែលជាចម្លើយនៃសមីការ$ax+by=d$
ច្រាសមកវិញ បើសមីការ $ax+by=d$មានចម្លើយក្នុង$\mathbb{Z}$ចំពោះ$a,b,d\in\mathbb{Z}$ នោះ$d$ត្រូវតែជាពហុគុណនៃ$\gcd(a,b)$
សមីការទម្រង់បែបនេះគេឲ្យឈ្មោះថា linear Diophantine equation។

Example

សមីការ$6x+9y=2$គ្មានចម្លើយក្នុង$\mathbb{Z}$ទេ ព្រោះ$\gcd(6,9)=3$ចែកមិនដាច់នឹង$2$

Example

ដោះស្រាយក្នុង$\mathbb{Z}$ នូវសមីការ$ 14x + 21y = 7 $

  • ដោយ $\gcd(14, 21) = 7$ តាមទ្រឹស្តីបទ Bézout យើងដឹងថាសមីការមានចម្លើយ។
  • យើងសង្កេតឃើញថា $14(-1) + 21(1) = 7$ នោះ$(x,y)=(-1,1)$ជាចម្លើយមួយ។ សមីការមួយដែលមានអញ្ញតិពីរអាចមានចម្លើយច្រើនរាប់មិនអស់។
  • ចម្លើយទូទៅមានទម្រង់ $ x = -1 + 3k, \, y = 1 - 2k $ for $ k \in \mathbb{Z} $

Remark

គ្រាន់តែដឹងថាសមីការមានចម្លើយ មិនបានប្រាប់ឲ្យយើងដឹងពីរបៀបដោះស្រាយនោះទេ។ យើងនឹងណែនាំវិធីរកចម្លើយនៃសមីការទម្រង់ខាងលើ។

Example

ដោះស្រាយក្នុង$\mathbb{Z}$ នូវសមីការ$ 27x + 10y = 1 $

  • ដោយ $\gcd(27, 10) = 1$ តាមទ្រឹស្តីបទ Bézout យើងដឹងថាសមីការមានចម្លើយ។
  • ធ្វើប្រមាណវិធីចែកអឺគ្លីត
    \begin{align} 27&={10}\times 2+{7}\\ 10 &={7}\times 1+{3}\\ 7 &={3}\times 2+{1}\\ \end{align}
  • ជំនួសបញ្ច្រាស
    \begin{align} 1&=7-3\times2\\ &=7-(10-7\times1)\times 2\\ &=7\times3-10\times2\\ &=(27-10\times2)\times3-10\times2\\ &=27\times3-10\times8=27\times3+10\times(-8) \end{align}
  • ដូចនេះ $(x,y)=(3,-8)$ជាចម្លើយមួយ។
  • ចម្លើយទូទៅមានទម្រង់ $ x = 3+10k, \, y = -8 -27k $ for $ k \in \mathbb{Z} $

តទៅយើងនឹងស្រាយបញ្ជាក់ទ្រឹស្តីបទ Bézout។

វិធីសាស្ត្រទី១

Proof.

តាង $S:=\{as+bt:s,t\in \mathbb{Z}, as+bt>0 \}$។ នោះ $S$ ជាសំណុំរងមិនទទេរបស់$\mathbb{N}$ ព្រោះ $S$ ផ្ទុក $a$$-a$ (យក $s=\pm 1, t=0$)។ តាមលក្ខណៈWell-orderingរបស់$\mathbb{N}$​ នាំឲ្យ $S$ មានធាតុតូចបំផុត តាងដោយ $d=ax+by$ ចំពោះ$x,y\in\mathbb{Z}$ណាមួ។
ដូច្នេះ យើងគ្រាន់តែបង្ហាញថា $d=\gcd(a,b)$ជាការស្រេច។

  • ដំបូង យើងនឹងបង្ហាញថា $d$ ជាតួចែករួមនៃ$a$ និង $b$

    • តាមវិធីចែកអឺគ្លីត យើងអាចសរសេរ $a=dq+r$ ដែល$q$ជាផលចែក និង$0\leq r<d$ជាសំណល់។
      បើ $r>0$ នោះ $r=a-dq=a-(ax+by)q=a(1-xq)+b(-yp)\in S$ ព្រោះវាមានទម្រង់$as+bt$។ តែដោយ $r< d$​ ការដែល $r>0$ ផ្ទុយពីការដែល$d$ជាធាតុតូចបំផុត។
      ដូចនេះត្រូវតែ $r=0$ ហើយនេះនាំឲ្យ $a=dr$។ មានន័យថា $d$ ជាតួចែកនៃ$a$
    • ដូចគ្នាដែរ យើងអាចបង្ហាញថា $d$ ក៏ជាតួចែកនៃ$b$។​
    • ដូចនេះ $d$ជាតួចែករួមនៃ$a$ និង $b$.
  • ច្រាសមកវិញ យើងនឹងបង្ហាញថា បើ$c>0$ ជាតួចែករួមផ្សេងទៀតនៃ$a$និង$b$ នោះ $c\leq d$ ដែលមានន័យថា $d$ជាតួចែករួមធំបំផុតនៃ$a$ និង $b$.
    បើ$c$ ជាតួចែករួមនៃ$a$និង$b$ នោះ $a=cu,b=cv$ ចំពោះ$u,v\in \mathbb{Z}$ណាមួយ។​ នាំឲ្យ
    $d=ax+by=cux+cvy=c(ux+vy)$
    មានន័យថា $c$ជាតួចែកនៃ$d$ នោះត្រូវតែ $c\leq d$
    ដូចនេះ $d=\gcd(a,b)$ ដូចដែលចង់បាន។

វិធីសាស្ត្រទី២

Proof.

Definition. គេថា $A\neq \varnothing$ ជា ក្រុមរង(subgroup) នៃ$\mathbb{Z}$ កាលណា

  1. $0\in A$

  2. $a\in A \Rightarrow -a\in A $

  3. $a,b\in A \Rightarrow a+b\in A $


ចំពោះ $\alpha \in \mathbb{Z}$ យើងសរសេរ $\alpha \mathbb{Z}:=\{\alpha x: x\in \mathbb{Z}\}$ ហើយចំពោះ$a,b\in\mathbb{Z}$ យើងសរសេរ
$a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}=\{ax+by:x,y\in \mathbb{Z}\}$
តាមទ្រឹស្តីបទBézout Theorem នាំឲ្យ $a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}=d\mathbb{Z}$ ដែល$d=\gcd(a,b)$

  • ដំបូងយើងនឹងបង្ហាញថា $a \mathbb{Z}+b \mathbb{Z}$ ជាក្រុមរងនៃ$\mathbb{Z}$ ចំពោះគ្រប់$a,b \in \mathbb{Z}$
  1. $0\in a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}$ ព្រោះ $0=a\cdot 0+b\cdot b$
  2. បើ$u\in a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}$ នោះ$u=ax+by, \quad (\exists x,y\in \mathbb{Z})$
    ដូចនេះ $-u=a(-x)+b(-y)\in a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z} $
  3. បើ$u,v\in a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}$ នោះ$u=ax_1+by_1,v=ax_2+by_2, \quad (\exists x_1,x_2,y_1,y_2\in \mathbb{Z})$
    ដូចនេះ $u+v=a(x_1+x_2)+b(y_1+y_2)\in a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}$
  • បន្ទាប់មកយើងនឹងបង្ហាញថា បើ$A$ជាក្រុមរងមិនទទេនៃ$\mathbb{Z}$ នោះវាត្រូវតែមានទម្រង់$A=k\mathbb{Z}$ ចំពោះ$k\mathbb{Z}$ណាមួយ
    • តាង $A^+:=\{\ell\in A:\ell >0\}$
      តាម2. យើងអាចដឹងថាវាជាសំណុំរងមិនទទេនៃ$\mathbb{N}$. តាមលក្ខណៈWell-ordering នៃ$\mathbb{N}$ នាំឲ្យ $A^+$មានធាតុតូចបំផុត ដែលតាងដោយ$k$
      ដោយចំពោះគ្រប់$u\in \mathbb{Z}$ យើងបាន $ku\in A$ (តាម3.) យើងទាញបាន $k\mathbb{Z}\subset A$
    • ច្រាសមកវិញ យក$x\in A$។ តាមវិធីចែកអឺគ្លីត$x=kq+r$ ដែល$q$ជាផលចែក និង$0\leq r< k$ជាសំណល់។ នាំឲ្យ $r=x-kq\in A$ ព្រោះ $A$ ជាក្រុមរង​ ហើយ$x,-kq\in A$​ (តាម3.)។ ដូចនេះ $r=0$ ព្រោះបើ$r>0$ផ្ទុយពីការដែល$k$ជាធាតុតូចបំផុត។
      ដូចនេះ $x=kq\in k\mathbb{Z}$ ដែលនាំឲ្យ$A\subset k\mathbb{Z}$
      ដូចនេះ $A=k\mathbb{Z}$.
  • ដោយ $a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}$ ជាក្រុមរងនៃ$\mathbb{Z}$ នោះ $a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}=k\mathbb{Z}$ ចំពោះ$k\in \mathbb{Z}$ណាមួយ។
  • ដូច្នេះ ចុងក្រោយយើងគ្រាន់តែបង្ហាញថា $k=\gcd(a,b)$ជាការស្រេច។
    ដោយ $a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}=k\mathbb{Z}$ នោះ $a=a\cdot 1+b\cdot 0=kx, \quad (\exists x\in \mathbb{Z})$.
    មានន័យថា $k$ជាតួចែកនៃ$a$
    ដូចគ្នាដែរ ដោយ$b=a\cdot 0+b\cdot 1=ky, \quad (\exists y\in \mathbb{Z})$, នោះ $k$ក៏ជាតួចែកនៃ$b$ដែរ។
    សរុបមក $k$ជាតួចែករួមនៃ$a$និង$b$
  • ដើម្បីបង្ហាញថា$k$ជាតួចែករួមធំបំផុតនៃ$a$និង$b$ យក$c$ជាតួចែកផ្សេងទៀតនៃ $a$និង$b$
    នោះ $a=cu,b=cv, \quad \exists u,v\in \mathbb{Z}$
    ដោយ $a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}=k\mathbb{Z}$ នោះ $as+bt=k\cdot 1\quad (\exists s,t\in \mathbb{Z})$។​ យើងបាន
    $k=as+bt=cus+cvt=c(us+vt)$.
    មានន័យថា $c$ជាតួចែកនៃ$k$។ នោះត្រូវតែ$c\leq k$
    ដូចនេះ $k=\gcd(a,b)$

ក្រុម$\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$ និងក្រុម$(\mathbb{Z}/n\mathbb{Z})^*$

  • ឧទាហរណ៍យើងអាចចែកសំណុំចំនួនគត់ជា២សំណុំរង​ គឺសំណុំចំនួនគត់គូនិងចំនួនគត់សេស។ នោះចំនួនគត់ណាក៏ដោយត្រូវតែជាចំនួនគូ ឬចំនួនសេស។ ដោយចំនួនគូជាចំនួនដែលចែកដាច់នឹង$2$ ហើយចំនួនសេសជាចំនួនដែលចែកមិនដាច់នឹង$2$។​ មានន័យថា $\mathbb{Z}=\text{even}\cup \text{odd}$ ដែល
    \begin{align} \text{even}&=\{k\in\mathbb{Z}:k\equiv 0\pmod 2\}=\{\cdots,-4,-2,0,2,4,\cdots\}\\ \text{odd}&=\{k\in\mathbb{Z}:k\equiv 1\pmod 2\}=\{\cdots,-5,-3,-1,1,3,5,\cdots\} \end{align}
  • ស្រដៀងគ្នាដែល យើងក៏អាចចែកសំណុំចំនួនគត់ជា៣សំណុំរង គឺសំណុំនៃចំនួនដែលចែកដាច់នឹង$3$ សំណុំនៃចំនួនដែលចែកនឹង$3$បានសំណល់$1$ និងសំណុំនៃចំនួនដែលចែកនឹង$3$បានសំណល់$2$
  • ជាទូទៅ យើងអាចចែកសំណុំចំនួនគត់ជា$n$សំណុំរង គឺសំណុំនៃចំនួនដែលចែកដាច់នឹង$n$ សំណុំនៃចំនួនដែលចែកនឹង$n$បានសំណល់$1$ សំណុំនៃចំនួនដែលចែកនឹង$n$បានសំណល់$2$...និងសំណុំនៃចំនួនដែលចែកនឹង$n$បានសំណល់$n-1$
  • យើងតាង$[a]_n$ជាក្រុមដែលចែកនឹង$n$បានសំណល់$a$ ហើយ$\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$ ជាប្រជុំនៃគ្រប់$[a]_n$ ពី$a=0$ដល់$n-1$
Definition of $\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$

$\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}:=\{[0]_n,[1]_n,[2]_n,\cdots, [n-1]_n\}$
ដែល$[a]_n:=\{k\in\mathbb{Z}:k\equiv a\pmod n\}$

  • និយមន័យនេះកំណត់ឡើងក្នុងគោលបំណងសិក្សាពីសំណល់នៃការចែកចំនួនមួយនឹង$n$$[a]_n$ហៅថាថ្នាក់សមមូលនៃ$a$ម៉ូដ$n$
  • ចំនួនទាំងឡាយណាដែលនៅក្នុងថ្នាក់ដូចគ្នាមានសំណល់ដូចគ្នាពេលចែកជាមួយ$n$
  • ឧទាហរណ៍ $[5]_7=\{5,12,19,26,\cdots\}$ផ្ទុកចំនួនទាំងឡាយណាដែលចែកនឹង$7$សំណល់$5$។ លើសពីនេះទៅទៀត $[5]_7=[12]_7=[19]_7=[26]_7=\cdots$ ព្រោះ$5\equiv 12\equiv 19 \equiv 26\pmod 7$
  • យើងចាត់ទុកចំនួននៅក្នុងថ្នាក់នីមួយៗថាដូចគ្នាមិនថាតូចឬធំទេ ព្រោះយើងចាប់អារម្មណ៍តែលើសំណល់របស់វាពេលចែកនឹង$n$ប៉ុណ្ណោះ។
  • ដោយប្រើីលក្ខណៈរបស់ប្រមាណវិធីលើModulo យើងកំណត់ប្រមាណវិធីលើថ្នាក់សមមូលModuloដូចខាងក្រោម។
Definition: ប្រមាណវិធីលើថ្នាក់សមមូលModulo

ចំពោះ$[a]_n,[b]_n\in\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$ យើងកំណត់

  1. $[a]_n+[b]_n:=[a+b]_n$
  2. $[a]_n\cdot [b]_n:=[ab]_n$
  • យើងនឹងបង្ហាញថា និយមន័យនៃប្រមាណវិធីខាងលើមិនអាស្រ័យនឹងជម្រើសនៃ$a$និង$b$នោះទេ។
  • យើងចង់មានន័យថា ឧទាហរណ៍ $[2]_7+[3]_7=[2+3]_7=[5]_7$
    តែដោយ $[2]_7=[9]_7,[3]_7=[10]_7$ យើងអាចគណនាម្យ៉ាងទៀតបានថា
    $[2]_7+[3]_7=[9]_7+[10]_7=[9+10]_7=[19]_7$
    តែដោយ $[5]_7=[19]_7$ នោះ$[2+5]_7=[9+10]_7$
    មានន័យថាទោះយើងជ្រើសយកលេខផ្សេងមកគណនាក៏តម្លៃនៃផលបូកវានៅតែស្មើគ្នា។
  • ប្រមាណវិធីគុណក៏ស្រដៀងគ្នាដែរ ដែល
    $[2]_7\cdot[3]_7=[2\cdot 3]_7=[6]_7$
    $[9]_7\cdot[10]_7=[9\cdot 10]_7=[90]_7=[6]_7$ ព្រោះ $90-6\equiv 84\equiv 12\cdot 7\equiv 0\pmod 7$
Proof.

យើងនឹងស្រាយថា បើ$[a_1]_n=[a_2]_n,[b_1]_n=[b_2]_n$ នោះ $[a_1+b_1]_n=[a_2+b_2]_n,[a_1b_1]_n=[a_2b_2]_n$
តាមសម្មតិកម្ម យើងបាន$a_1\equiv a_2\pmod n,b_1\equiv b_2\pmod n$។ តាមប្រមាណវិធីលើModulo

  1. $a_1+b_1\equiv a_2+b_2\pmod n\Rightarrow [a_1+b_1]_n=[a_2+b_2]_n$
  2. $a_1b_1\equiv a_2b_2\pmod n\Rightarrow [a_1b_1]_n=[a_2b_2]_n$
  • នៅក្នុងសំណុំចំនួនគត់$\mathbb{Z}$ គ្មានចំនួនណាដែលមានចម្រាសក្នុង$\mathbb{Z}$ក្រៅពី$1$ទេ។ ចម្រាសនៃ$a$សំដៅលើ$b$ណាមួយដែល$a\cdot b=1$។ ឧទាហរណ៍ ចម្រាសនៃ​$5$ គឺ$\dfrac{1}{5}$ តែ$\dfrac{1}{5}\notin \mathbb{Z}$
  • យើងអាចសួរថា តើធាតុនៃ$\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$សុទ្ធតែមានចម្រាសដែរទេឬទេ?​ មានន័យថា ចំពោះ$[a]_n\in\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$ តើមាន$[b]_n\in\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$ដែល$[a]_n\cdot [b]_n=[1]_n$ដែរឬទេ?
  • ឧទាហរណ៍ ពិនិត្យ$\mathbb{Z}/7\mathbb{Z}$។ យើងឃើញថា ចម្រាសនៃ$[3]_7$ គឺ$[5]_7$ ព្រោះ$[3]_7\cdot [5]_7=[15]_7=[1]_7$
  • ឧទាហរណ៍ផ្សេងទៀត តើ$[2]_4$មានចម្រាសនៅក្នុង$\mathbb{Z}/4\mathbb{Z}$ដែរឬទេ?
    បើវាមានចម្រាស នោះមាន$[x]_4$ ដែល$[2]_4\cdot[x]_4=[1]_4$។​ មានន័យថា $2x\equiv 1\pmod 4$ នោះមាន$y\in\mathbb{Z}$ ដែល$2x+4y=1$។ តែដោយ$\gcd(2,4)=2$ តាមទ្រឹស្តីបទBézout សមីការនេះគ្មានចម្លើយក្នុង$\mathbb{Z}$ទេ។ ដូចនេះ$[2]_4$គ្មានចម្រាសទេ។
  • ឧទាហរណ៍ខាងលើបង្ហាញថា គ្រប់ធាតុនៃ$\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$មិនមែនសុទ្ធតែមានចម្រាសនោះទេ។ យើងអាចកំណត់សំណុំនៃធាតុទាំងឡាយណាដែលមានធាតុច្រាសយកមកសិក្សា។
Definition of $(\mathbb{Z}/n\mathbb{Z})^*$

សំណុំនៃធាតុទាំងឡាយរបស់$\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$ដែលមានធាតុច្រាស តាងដោយ
\begin{align} \mathbb{Z}_n^*&=(\mathbb{Z}/n\mathbb{Z})^*:=\{[a]_n\in\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}:\exists x\in \mathbb{Z} \text{ such that }[a]_n\cdot [x]_n=[1]_n\}\\ \end{align}

Lemma

$[a]_n\in \mathbb{Z}_n^*\Leftrightarrow\gcd(a,n)=1$
ជាវិបាក
\begin{align} \mathbb{Z}_n^*&=\{[a]_n\in\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}:\exists x\in \mathbb{Z} \text{ such that }[a]_n\cdot [x]_n=[1]_n\}\\ &=\{[a]_n\in\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}:\textcolor{red}{\gcd(a,n)=1}\} \end{align}

  • ដូចក្នុងឧទាហរណ៍ខាងលើ $[2]_4$គ្មានចម្រាសក្នុង$\mathbb{Z}/4\mathbb{Z}$ទេ ហើយយើងឃើញថា$\gcd(2,4)=2\neq 1$ តែ$[3]_4$មានចម្រាសស្មើ$[3]_4$ ព្រោះ$[3]_4\cdot [3]_4=[9]_4=[1]_4$ ហើយយើងឃើញថា$\gcd(3,4)=1$
  • ជាក់ស្តែង $\mathbb{Z}_4^*=\{[1]_4,[3]_4\}$
Proof.
  • បើ$\gcd(a,n)=1$ នោះតាមទ្រឹស្តីបទBézout មាន$x,y\in \mathbb{Z}$ ដែល$ax+ny=1$
    នាំឲ្យ $ax\equiv -ny+1\equiv 1\pmod n$
    ដែលសមមូលនឹង$ [a]_n\cdot [x]_n=[1]_n$។ មានន័យថា $[x]_n$ជាចម្រាសនៃ$[a]_n$
    ដូចនេះ$[a]_n\in \mathbb{Z}_n^*$
  • ច្រាសមកវិញ បើ$[a]_n\in \mathbb{Z}_n^*$ នោះមាន$x\in\mathbb{Z}$ ដែល$ax\equiv 1\pmod n$
    នាំឲ្យមាន$x,y\in \mathbb{Z}$ ដែល$ax+ny=1$
    តាង$d=\gcd(a,b)$ នោះ$a=du,b=dv, (\exists u,v\in\mathbb{Z})$។​ នាំឲ្យ
    $1=ax+ny=dux+dvy=d(ux+vy)$
    យើងទាញបាន $d$ជាតួចែកនៃ$1$ នាំឲ្យ$d=1$។ ដូចនេះ $\gcd(a,n)=1$

តាមLemmaនេះ យើងអាចសរសេរគ្រប់ធាតុនៃ$ \mathbb{Z}_n^*$បាន។

  • ឧទាហរណ៍​ $\mathbb{Z}_6^*=\{[1]_6,[5]_6\},\mathbb{Z}_7^*=\{[1]_7,[2]_7,[3]_7,[4]_7,[5]_7,[6]_7\}$ជាដើម។
  • បើ$p$ជាចំនួនបឋម យើងបាន $\mathbb{Z}_p^*=\{[1]_p,[2]_p,[3]_p,\cdots,[p-1]_p\}$ ហើយ$|\mathbb{Z}_p^*|=p-1$ជាចំនួនធាតុនៃ$\mathbb{Z}_p^*$

ទ្រឹស្តីបទ Lagrange

ចំពោះសំណុំ$A$ណាមួយ យើងតាង$|A|$ជាចំនួនធាតុរបស់វា។

ទ្រឹស្តីបទ Lagrange

បើ$E(\neq \varnothing)$ជាក្រុមរងនៃ$\mathbb{Z}_n^*$ នោះ$|\mathbb{Z}_n^*|$ចែកដាច់នឹង$|E|$


Remark.

Definition. $E\neq \varnothing$ជាក្រុមរងនៃ$\mathbb{Z_n^*}$ កាលណា

  1. $1\in E$ ($1$ហៅថាធាតុណឺត ហើយក្នុងករណីនេះ$1=[1]_n$)
  2. $a\in E \Rightarrow a^{-1}\in A $ ($a^{-1}$ជាចម្រាសនៃ$a$)
  3. $a,b\in A \Rightarrow a\cdot b\in A $

Example

ក្រុមរងទាំងអស់នៃ$\mathbb{Z}_7^*=\{[1]_7,[2]_7,[3]_7,[4]_7,[5]_7,[6]_7\}$ដែល$|\mathbb{Z}_7^*|=6$ មានដូចតទៅ

  • $\{[1]_7\}$ ដែលមាន$1$ធាតុ
  • $\{[1]_7,[6]_7\}$ ដែលមាន$2$ធាតុ
  • $\{[1]_7,[2]_7,[4]_7\}$, $\{[1]_7,[3]_7,[5]_7\}$ ដែលមាន$3$ធាតុ និងចុងក្រោយ
  • $\mathbb{Z}_7^*$ខ្លួនឯង ដែលមាន$6$ធាតុ។
    យើងសង្កេតឃើញថា $1,2,3,6$សុទ្ធតែជាតួចែក$6$។ មានន័យថាចំនួនធាតុនៃ$\mathbb{Z}_7^*$ចែកដាច់នឹងចំនួនធាតុនៃគ្រប់ក្រុមរងរបស់វា។
  • តាង $(a) := \{b\in Z_n^* : a^{-1}b ∈ E\}$។ យើងនឹងបង្ហាញថា $ \textcolor{blue}{Z_n^* = \bigcup_{a \in Z_n^*}(a)} $
    ចំពោះគ្រប់$ a \in Z_n^* $ ដោយ$E$ជាក្រុមរង $ 1 \in E $​ នោះ $a \in (a)$ ព្រោះ $a^{-1}\cdot a = 1 \in E$។​ នេះមានន័យថា $a \in \bigcup_{a \in Z_n^*}(a)$។ ដូចនេះ $Z_n^* \subset \bigcup_{a \in Z_n^*}(a)$
    តែដោយ $(a) ⊂ Z_n^*$ នោះ$ \bigcup_{a \in Z_n^*}(a) \subset Z_n^*$
    ដូច្នេះសរុបមក យើងបាន $Z_n^* = \cup_{a \in Z_n^*}(a)$

  • បន្ទាប់មកយើងនឹងបង្ហាញថា $(a) = aE$ ដែល$aE:= \{ax : x ∈ E\}$ ដែលនេះមានន័យថា ចំនួនធាតុនៃ$(a)$ស្មើនឹងចំនួនធាតុនៃ$E$
    បើ $x \in aE$ នោះមាន$ y \in E$ ដែល$x = ay$។ តែដោយ $a^{-1}x = a^{-1}(ay) = y \in E$ នោះ$x \in (a)$។ ដូចនេះ $aE \subset (a)$
    ច្រាសមកវិញ បើ$x \in (a)$ នោះ $a^{-1}x = y$ ដែល$y \in E$។ នោះ$x = ay \in aE$។ យើងបាន $aE \subset (a)$
    សរុបមក យើងបាន $(a) = aE$
    ជាវិបាន យើងទាញបាន $|(a)| = |aE|=|E|$

  • ជាចុងបញ្ចប់ យើងនឹងបង្ហាញថា $(a), (b) $ជាសំណុំដាច់ពីគ្នា ពោលគឺ
    $(a) = (b)$$(a) \cap (b) = \varnothing $
    ដែលសមមូលនឹងបង្ហាញថា បើ$(a) \cap (b) \neq \emptyset$ នោះ$(a) = (b)$
    បើ $(a) \cap (b) \neq \emptyset$ នោះ $\exists x \in (a), (b)$ ។ មានន័យថា $a^{-1}x \in E, b^{-1}x \in E$
    បើ $w \in (a)$ នោះ $a^{-1}w \in E$។​ នាំឲ្យ
    $b^{-1}w = (b^{-1}x)(x^{-1}a)(a^{-1}w) = \underbrace{(b^{-1}x)}_{\in E}\underbrace{(a^{-1}x)^{-1}}_{\in E}\underbrace{(a^{-1}w)}_{\in E} \in E$
    ដែលនាំឲ្យ $w \in (b)$។ យើងបាន $(a) \subset (b)$
    ស្រាយដូចគ្នា យើងនឹងបាន$(b) \subset (a)$
    សរុបមក យើងបាន$(a) = (b)$ ដូចចង់បង្ហាញ។

ដូច្នេះ $Z_n^* = \bigcup_{a \in Z_n^*}(a)$ គឺប្រជុំនៃសំណុំដាច់គ្នា ហើយដោយ $|(a)| = |E|, (\forall a\in Z_n^*)$ យើងបាន$|Z_n^*| = k |E|$ ចំពោះ$k \in \mathbb{N}$ណាមួយ។
ដូចនេះ យើងទាញបានថា $|Z_n^*|$ចែកដាច់នឹង$|E|$

ទ្រឹស្តីបទ Euler

ទ្រឹស្តីបទ Euler
  1. តាង$\varphi(n)$ជាចំនួននៃចំនួនបឋមនឹង$n$ដែលតូចជាង$n$ មានន័យថា
    $\varphi(n)=|\{b< n:\gcd(b,n)=1\}|$
    បើ$a$និង$n$បឋមរវាងគ្នា (មានន័យថា$\gcd(a,n)=1$) នោះ$\large a^{\varphi(n)}\equiv 1\pmod n$

  2. ជាវិបាក ចម្រាសនៃ$[a]_p\in \mathbb{Z}_{n}^*$ គឺ$[a^{\varphi(n)-1}]_p$
    ឬសមមូលនឹងថា ចម្លើយនៃសមីការ$ax\equiv 1\pmod n$ គឺ$x\equiv a^{\varphi(n)-1}\pmod n$

  • តាង$\langle a \rangle := \{[a^k]_n : k \in \mathbb{Z} \}$
  • ដោយ$\gcd(a, n) = 1$ តាមLemma នាំឲ្យ$[a]_n \in Z_n^*$ និង$|Z_n^*| = \varphi(n)$
  • $\langle a \rangle$ជាក្រុមរងនៃ$Z_n^*$ ព្រោះ
    • $1 = a^0\in \langle a \rangle$
    • $a^k \in \langle a \rangle \Rightarrow a^{-k} \in \langle a \rangle$
    • $a^{k_1},a^{k_2} \in \langle a \rangle \Rightarrow a^{k_1}a^{k_2}=a^{k_1+k_2} \in \langle a \rangle$
  • តែដោយ$Z_n^*$ជាក្រុមមានធាតុរាប់អស់ នាំឲ្យ$\langle a \rangle$ដែលជាក្រុមរងរបស់វា ក៏មានធាតុរាប់អស់ដែរ។ នោះយើងទាញបានថា មាន$m \in \mathbb{N}$ដែល
    $\langle a \rangle := \{[1]_n, [a]_n, [a^2]_n, \dots, [a^{m}]_n \}$ ហើយ$ \quad [a^{m+1}]_n = [1]_n$
  • តាមទ្រឹស្តីបទ Lagrange យើងដឹងថា $|\langle a \rangle| = m+1$ ជាតួចែកនៃ$|Z_n^*| = \varphi(n)$ មានន័យថា$\varphi(n) = (m+1)\ell$ ចំពោះ$\ell \in \mathbb{N}$ណាមួយ។ ដូចនេះ
    $a^{\varphi(n)} \equiv a^{(m+1)\ell} \equiv (a^{m+1})^\ell \equiv 1^\ell \equiv 1 \pmod{n}$
Example

យក$a=5,n=16$

  • $\gcd(5,16)=1$
  • $\varphi(16)=|\{1,3,5,7,9,11,13,15\}|=8$
  • ទ្រឹស្តីបទ Eulerប្រាប់ថា $5^8\equiv 1\pmod {16}$
  • ជាក់ស្តែង $5^8\equiv(5^2)^4\equiv 25^4\equiv 9^4\equiv(9^2)^2\equiv81^2\equiv1^2\equiv 1\pmod{16}$

យើងឃើញថា $\varphi(n)$អាចគណនាបានដោយរាយគ្រប់ចំនួនគត់បឋមនឹង$n$ដែលតូចជាង$n$ដូចឧទាហរណ៍ខាងលើ។ តែបើ$n$មានតម្លៃធំ យើងមិនអាចមានពេលរាយបានគ្រប់ធាតុនោះទេ។ ដូចនេះ យើងគួររកវិធីគណនា$\varphi(n)$

គណនា$\varphi(n)$

គណនា$\varphi(n)$
  1. បើ$n=p^{\alpha}$ ដែល$p$ជាចំនួនបឋម ហើយ$\alpha \in \mathbb{N}$ នោះយើងបាន
    \begin{align} \varphi(n)&=\varphi(p^{\alpha})= p^{\alpha}-p^{\alpha-1}\\ \end{align}
  2. បើ$n=\prod_{i=1}^m p_i^{\alpha_i}$ជាផលគុណកត្តាបឋមនៃ$n$ ដែល$p_1,p_2,\cdots, p_m$ជាចំនួនបឋមខុសៗគ្នា ហើយ$\alpha_1,\alpha_2,\cdots \alpha_m\in \mathbb{N}$ នោះយើងបាន
    \begin{align} \varphi(n) &=\prod_{i=1}^m\varphi(p_i^{\alpha_i})\\ &=\prod_{i=1}^m (p_i^{\alpha_i}-p_i^{\alpha_i-1}) =n\prod_{i=1}^m\Bigl(1-\frac{1}{p_i}\Bigr) \end{align}
    គេថា $\varphi(n)$មានលក្ខណៈMultiplicative
Proof.
  1. យើងនឹងបង្ហាញថា បើ$p$ជាចំនួនបឋម ហើយ$\alpha \in \mathbb{N}$ នោះ$\varphi(p^{\alpha})= p^{\alpha}-p^{\alpha-1}$
    ដោយ$p$ជាចំនួនបឋម នោះ$\gcd(p^{\alpha},m)$អាចស្មើនឹង$1,p,p^2,\cdots p^{\alpha}$
    ហើយ$\gcd(p^{\alpha},m)>1$ លុះត្រាតែ$m$ជាពហុគុណនៃ$p$។ មានន័យថា
    $m\in\{p,2p,3p,\cdots p^{\alpha-1}p\}$ដែលមាន$p^{\alpha-1}$ករណី។
    ដូចនេះ ចំនួនដែលបឋមនឹង$n$ហើយតូចជាង$n$ មានចំនួន$\varphi(p^{\alpha})= p^{\alpha}-p^{\alpha-1}$
  2. យើងនឹងស្រាយបញ្ជាក់ multiplicativity នៃអនុគមន៍$\varphi$:
    បើ$\gcd(m,n)=1$ នោះ$\varphi(mn)=\varphi(m)\varphi(n)$
  • ពិនិត្យអនុវត្តន៍
    \begin{align} f : \mathbb{Z} / mn\mathbb{Z} &\to \mathbb{Z} / m\mathbb{Z} \times \mathbb{Z} / n\mathbb{Z} \\ [x]_{mn} &\mapsto \left( [x]_m, [x]_n \right) \end{align}
  • ដោយប្រើ Chinese remainder theorem យើងអាចបង្ហាញថា $f$ជាអនុវត្តន៍ bijective។
  • ដោយrestrict អនុវត្តន៍$f$ លើដែនកំណត់$\mathbb{Z}_{mn}^*$ យើងអាចបង្ហាញថា $f(\mathbb{Z}_{mn}^*)=\mathbb{Z}_{m}^*\times \mathbb{Z}_{n}^* $
    ព្រោះបើ$x$បឋមរវាងគ្នានឹង$mn$ នោះ$x$ក៏បឋមរវាងគ្នានឹង$m$និង$n$ដែរ។
    ដូចនេះ អនុវត្តន៍$f : \mathbb{Z}_{mn}^* \to \mathbb{Z}_{m}^*\times \mathbb{Z}_{n}^*$ជាអនុវត្តន៍ bijective។
    ដូចនេះ $|\mathbb{Z}_{mn}^*|=|\mathbb{Z}_{m}^*\times \mathbb{Z}_{n}^*|$
  • តែដោយ $|\mathbb{Z}_{mn}^*|=\varphi(mn)$ និង$|\mathbb{Z}_{m}^*\times \mathbb{Z}_{n}^*|=|\mathbb{Z}_{m}^*| \cdot|\mathbb{Z}_{n}^*|=\varphi(m)\varphi(n)$
    យើងបាន$\varphi(mn)=\varphi(m)\varphi(n)$ ដូចដែលយើងចង់បាន។
  • ដោយប្រើលក្ខណៈMultiplicativeរបស់$\varphi$​ និងលទ្ធផលក្នុង 1. យើងនឹងអាចគណនា$\varphi(n)$ចំពោះ$n=\prod_{i=1}^m p_i^{\alpha_i}$ដូចរូបមន្តខាងលើ។

Chinese remainder theorem.

  • បើ$\gcd(m,n)=1$ ហើយ$x\equiv a\pmod m,x\equiv b\pmod n$ នោះមាន$c$ណាមួយ ដែល$x\equiv c\pmod {mn}$
  • ជាវិបាក
    $f : \mathbb{Z} / mn\mathbb{Z} \to \mathbb{Z} / m\mathbb{Z} \times \mathbb{Z} / n\mathbb{Z},\quad [x]_{mn} \mapsto \left( [x]_m, [x]_n \right)$
    ជាអនុវត្តន៍ bijective

Proof.

  • ដោយ$\gcd(m,n)=1$ តាមទ្រឹស្តីបទ Bézout មាន$p,q\in\mathbb{Z}$ ដែល$mp+nq=1$
  • ដោយ$x\equiv a\pmod m,x\equiv b\pmod n$ នោះ$x=a+ms, x=b+nt,(\exists s,t\in \mathbb{Z})$
  • យើងបាន
    $x=1\cdot x=(mp+nq)x=mpx+nqx=mp(b+nt)+nq(a+ms)=(mpb+nqa)+(pt+qs)mn$
  • នាំឲ្យ$x\equiv mpb+nqa\pmod {mn}$
  • យក$c=mpb+nqa$ជាការស្រេច។
Examples
  1. គណនា$\varphi(1000)$
    ដោយ$1000=2^3\times 5^3$ នាំឲ្យ
    $\varphi(1000)=(2^3-2^2)(5^3-5^2)=4\times 100=400$
  2. គណនា$\varphi(2024)$
    ដោយ$2024=2^3\times 11\times 23$ នាំឲ្យ
    $\varphi(2024)=(2^3-2^2)(11-11^0)(23-23^0)=4\times 10\times 22=880$
Examples

យើងបកទៅដោះស្រាយសមីការ$ 27x + 10y = 1 $

  • យើងទាញបាន $27x\equiv 1\pmod {10}$
  • ដោយ$\gcd(27,10)=1$ តាមវិបាកនៃទ្រឹស្តីបទEuler យើងបាន $x\equiv 27^{\varphi(10)-1}\pmod {10}$ជាចម្លើយ។
    ដោយ$\varphi(10)=\varphi(2\cdot 5)=(2-1)(5-1)=4 $ យើងបាន
    $x\equiv 27^{3}\equiv(-3)^3\equiv-27\equiv 3 \pmod {10}$
    ដូចនេះ$x=3+10k, (k\in\mathbb{Z})$
  • ទាញរក$y$ពីសមីការ យើងបាន$y = \dfrac{1-27x}{10}=\dfrac{1-27(3+10k)}{10}=-8-27k$
  • ដូចនេះ$ x = 3+10k, \, y = -8 -27k ,(k \in \mathbb{Z}) $ជាចម្លើយ។

ទ្រឹស្តីបទ Fermat (Fermat's little theorem)

ទ្រឹស្តីបទ Fermat

បើ$p$ជាចំនួនបឋម ហើយ$\gcd(a,p)=1$ នោះ$\large a^{p-1}\equiv 1\pmod p$

ប្រើទ្រឹស្តីបទ Euler ដែល$\varphi(p)=p-1$

ទ្រឹស្តីបទ Wilson

ទ្រឹស្តីបទ Wilson

បើ$p$ជាចំនួនបឋម នោះ$(p-1)!\equiv -1\pmod p$

  • ចំពោះចំនួនបឋម$p$ តាមទ្រឹស្តីបទ Bézout យើងដឹងថា$\mathbb{Z}_p^*=\{[1]_p,[2]_p,[3]_p,\cdots,[p-1]_p\}$
    មានន័យថា គ្រប់ធាតុនៃ$\mathbb{Z}_p^*$សុទ្ធតែមានចម្រាស ឬអាចនិយាយថាចំពោះគ្រប់$a\in\{1,2,3,\cdots,p-1\}$ មាន$b\in\{1,2,3,\cdots,p-1\}$ ដែល$a\cdot b\equiv 1\pmod p$
  • យើងនឹងបង្ហាញថា ចំនួន$a$ដែលមានចម្រាសស្មើនឹងខ្លួនឯង មានតែ$1,p-1$ប៉ុណ្ណោះ។ មានន័យថា បើ$a^2\equiv 1\pmod p$ នោះ$ a\equiv 1\pmod p$$ a\equiv p-1\pmod p$
    $a^2\equiv 1\pmod p\Leftrightarrow a^2-1\equiv 0\pmod p\Leftrightarrow (a-1)(a+1)\equiv 0\pmod p$
    ដោយ$p$ជាចំនួនបឋម យើងទាញបាន
    $ a-1\equiv 0\pmod p$$ a+1\equiv 0\pmod p$
    សមមូលនឹង​$ a\equiv 1\pmod p$$ a\equiv -1 \equiv p-1\pmod p$
  • ដូច្នេះ យើងអាចចាប់គូ$(a,b)$ចេញពី$\{1,2,3,\cdots,p-1\}$ ដែល$a\cdot b\equiv 1\pmod p$បានលើកលែងតែ$1,p-1$
    ដូចនេះ
    \begin{align} (p-1)!&\equiv 1\times 2\times 3\times\cdots \times (p-1)\\ &\equiv 1\times \underbrace{1\times \cdots \times 1}_{\frac{p-3}{2}\text{ terms of }1} \times (p-1)\\ &\equiv 1\cdot (p-1)\equiv -1\pmod p \end{align}

Quadratic congruence

Theorem (Quadratic congruence)

យក$p$ជាចំនួនបឋមសេស។
នោះសមីការ$ x^2\equiv-1\pmod p $មានចម្លើយ លុះត្រាតែ​$p\equiv 1\pmod 4$

  • ដំបូងយើងនឹងបង្ហាញថា បើ$x^2 \equiv -1 \pmod{p}$ មានចម្លើយ​ នោះ​$p\equiv 1\pmod 4$
    ផ្ទុយពីការសន្និដ្ឋាន យើងឧបមាថា $p \equiv 3 \pmod{4}$។ នោះ$p = 4k+3, (\exists k \in \mathbb{N})$
    ដោយ $x^2 \equiv -1 \pmod{p}$ នោះ $x^4 \equiv 1 \pmod{p}$។ យើងឃើញថា
    $x^{p-1} \equiv x^{4k+2} = (x^4)^k x^2 \equiv 1^k \cdot (-1) \equiv -1 \pmod{p}$
    ដែលមិនអាចពិត ព្រោះផ្ទុយនឹងទ្រឹស្តីបទ Fermat។ ដូច្នេះការឧបមានេះមិនពិតទេ មានន័យថាគឺត្រូវតែ$p \equiv 1 \pmod{4}$
  • ច្រាសមកវិញ ឧបមាថា$p \equiv 1 \pmod{4}$
    នោះ $p = 4m+1, (\exists​​ m \in \mathbb{N})$
    តាមទ្រឹស្តីបទ Wilson
    $(p-1)! \equiv -1 \pmod{p}\quad\dots (*)$
    ដោយតំរៀបអង្គខាងឆ្វេងឡើងវិញដោយចាប់គូៗ ហើយដោយ$\dfrac{p-1}{2}=2m\in\mathbb{N}$ ការចាប់គូៗបែបនេះមិនធ្វើឲ្យសល់តួណាមួយទេ នោះយើងឃើញថា
    \begin{align} (p-1)! &\equiv 1 \cdot (p-1) \cdot 2 \cdot (p-2) \cdots (2m) \cdot (p-2m)\\ &\equiv 1 \cdot (-1) \cdot 2 \cdot (-2) \cdots (2m) \cdot (p-2m)\\ &\equiv (-1)^{2m} (1 \cdot 2 \cdots (2m))^2 \equiv ((2m)!)^2 \pmod{p}\quad\dots (**) \end{align}
    តាម$(*),(**)$ យើងបាន$((2m)!)^2 \equiv -1 \pmod{p}$
    ដូច្នេះ $x \equiv (2m)! \equiv \left( \dfrac{p-1}{2} \right)!\pmod{p}$ ជាចម្លើយនៃ$x^2 \equiv -1 \pmod{p}$
Example

ដោះស្រាយសមីការ$ x^2\equiv-1\pmod {13} $

  • ដោយ$13 \equiv 1 \pmod{4}$នោះសមីការមានចម្លើយ។
  • $x \equiv \left( \dfrac{13-1}{2} \right)!\equiv 6!=\underbrace{6\cdot 5}_{\equiv 4}\cdot \underbrace{4\cdot 3}_{\equiv -1}\cdot 2\equiv -8\equiv 5 \pmod{13}$ជាចម្លើយ។
  • ជាក់ស្តែង $x^2\equiv 5^2\equiv 25\equiv -1\pmod {13}$
Theorem (Quadratic congruence with composite moduli)

យក$p$ជាចំនួនបឋមសេស។
នោះសមីការ$ x^2\equiv a\pmod {p^n} $មានចម្លើយគ្រប់$n\geq 1$ លុះត្រាតែ​$ x^2\equiv a\pmod {p} $មានចម្លើយ

  • បើសមីការ$ x^2\equiv a\pmod {p^n} $មានចម្លើយគ្រប់$n\geq 1$ យើងគ្រាន់តែយក$n=1$ នោះសមីការ​$ x^2\equiv a\pmod {p} $ក៏មានចម្លើយដែរ។
  • ច្រាសមកវិញ ឧបមាថា$ x^2\equiv a\pmod {p} $មានចម្លើយ។ យើងនឹងស្រាយថា $ x^2\equiv a\pmod {p^n} $មានចម្លើយគ្រប់$n\geq 1$
    យើងនឹងស្រាយតាមវាចារកំណើន។
    • បើ$n=1$ គ្មានអ្វីត្រូវស្រាយថា ព្រោះវាពិតតាមសម្មតិកម្ម។
    • ឧបមាថា​ វាពិតរហូតដល់$n=k\geq 1$ មានន័យថាសមីការ$ x^2\equiv a\pmod {p^k} $មានចម្លើយ។
    • យើងនឹងបង្ហាញថា សមីការ​$ x^2\equiv a\pmod {p^{k+1}} $ក៏មានចម្លើយដែរ។
      តាង$x_0$ជាចម្លើយមួយនៃ$ x^2\equiv a\pmod {p^k} $។​ នោះ$x_0^2=a+mp^k,(\exists m\in\mathbb{Z})$
      ដោយ$p$ជាចំនួនបឋមសេស នាំឲ្យ$\gcd(2x_0,p)=1$។ នោះតាមទ្រឹស្តីបទ Bézout
      មាន$\exists y_0,z_0\in\mathbb{Z}$ ដែល$ 2x_0y_0+pz_0=1 $
      តាង$x_1=x_0-my_0p^k$។ យើងឃើញថា
      \begin{align} x_1^2&=(x_0-my_0p^k)^2\\ &=x_0^2-2mx_0y_0p^k+m^2y_0^2p^{2k}\\ &=a+mp^k-2mx_0y_0p^k+m^2y_0^2p^{2k}\\ &=a+m(\underbrace{1-2x_0y_0}_{=pz_0})p^{k}+m^2y_0^2p^{2k}\\ &=a+mz_0p^{k+1}+m^2y_0^2p^{2k} \end{align}
      ដោយ$p^{k+1}\equiv 0\pmod {p^{k+1}},p^{2k}\equiv 0\pmod {p^{k+1}}$នាំឲ្យ$x_1^2\equiv a\pmod {p^{k+1}}$
      ដូច្នេះ$x_1=x_0-my_0p^k$ជាចម្លើយនៃ$ x^2\equiv a\pmod {p^{k+1}} $
      តាមវាចារកំណើន យើងបានបង្ហាញថា សមីការ$ x^2\equiv a\pmod {p^n} $មានចម្លើយគ្រប់$n\geq 1$
投稿日:20241216
更新日:20241219
OptHub AI Competition

この記事を高評価した人

高評価したユーザはいません

この記事に送られたバッジ

バッジはありません。

投稿者

FPB is a centre for learning focuses mathematics, physics and philosophy.

コメント

他の人のコメント

コメントはありません。
読み込み中...
読み込み中