$$$$
សាកស្រមៃថាអ្នកកំពុងឈរនៅមុខ នាឡិកា។ ឥឡូវនេះគឺម៉ោង 10។ តើ5ម៉ោងក្រោយត្រូវនឹងម៉ោងប៉ុន្មាន? មិនមែនម៉ោង 15 ទេ តែជាម៉ោង 3! គំនិតធម្មតានៃការគិតខួបនៃលេខ ដូចជាម៉ោងនៅលើនាឡិកាគឺជាគំនិតផ្តើមនៃModular arithmetic ដែលជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់នៅក្នុងគណិតវិទ្យា។
Modular arithmetic ឬក៏អាចហៅថា clock arithmetic មិនមែនទាក់ទងតែតែម៉ោងនោះទេ។ វាជាការសិក្សាលើលេខឬវត្ថុក្នុងគណិតវិទ្យានៅពេលគេផ្តោតតែលើសំណល់។
និយមន័យ Modulo
Definition of Modulo
ចំពោះ$a,b,n\in \mathbb{Z}$យើងសរសេរថា$a\equiv b \pmod n$កាលណា$a-b$ចែកដាច់នឹង$n$។
សំណេរខាងលើអានថា $a$សមមូល$b$ម៉ូដ$n$($a$ is equivalent to $b$ modulo $n$)។
Examples
- $17\equiv 5 \pmod 2$ ព្រោះ$17-5=12$ចែកដាច់នឹង$2$។
- $12\equiv -6 \pmod 9$ ព្រោះ$12-(-6)=18$ចែកដាច់នឹង$9$។
- $8\equiv 23 \pmod 5$ ព្រោះ$8-23=-15$ចែកដាច់នឹង$5$។
- $19\equiv 19 \pmod {92}$ ព្រោះ$19-19=0$ចែកដាច់នឹង$92$។
- $32\not\equiv 13 \pmod 9$ ព្រោះ$32-13=19$ចែកមិនដាច់នឹង$9$។
- $36\not\equiv 1 \pmod {12}$ ព្រោះ$36-1=35$ចែកមិនដាច់នឹង$12$។
- $a\equiv 0 \pmod n$ សមមូលនឹង $a$ចែកដាច់នឹង$n$។ ដូចនេះស្រាយបញ្ជាក់ថា$a$ចែកដាច់នឹង$n$ សមមូលនឹងស្រាយបញ្ជាក់ថា$a\equiv 0 \pmod n$។
- បើ$a\equiv b \pmod n$ យើងអាចនិយាយថា $a$និង$b$ចែកនឹង$n$ឲ្យសំណល់ដូចគ្នា
- $a\equiv a \pmod n$ ព្រោះ$a-a=0$ចែកដាច់នឹង$n$។
- $a\equiv b \pmod n$ សមមូលនឹង$b\equiv a \pmod n$។
ប្រមាណវិធីលើModulo
Proposition: ប្រមាណវិធីលើModulo
យក$a,b,k,r,s,n\in \mathbb{Z},m\in\mathbb{N}$។ បើ$a\equiv r \pmod n$និង$b\equiv s \pmod n$ នោះយើងនឹងបាន
- $a+b\equiv r+s \pmod n$
- $ka\equiv kr \pmod n$
- $ab\equiv rs \pmod n$
- $a^m\equiv r^m \pmod n$
Proof.
ដោយ$a\equiv b \pmod n$និង$b\equiv s \pmod n$ នោះមាន$a_0,b_0\in\mathbb{Z}$ ដែល$a=na_0+r,b=nb_0+s$។
- យក$a$បូកនឹង$b$ យើងបាន $a+b=n(a_0+b_0)+(r+s)$
ដែលសមមូលនឹង$a+b\equiv r+s \pmod n$។ - យក$k$គុណនឹង$a$ យើងបាន $ka=n(ka_0)+(kr)$
ដែលសមមូលនឹង$ka\equiv kr \pmod n$។ - យក$a$គុណនឹង$b$ យើងបាន
$ab=(na_0+r)(nb_0+s)=n(na_ob_0+a_0s+b_0b)+rs$
ដែលសមមូលនឹង$ab\equiv rs \pmod n$។ - ដោយ$a\equiv r \pmod n$នោះ$a\cdot a\equiv r\cdot r \pmod n$ ឬ$a^2\equiv r^2 \pmod n$។ ដោយប្រើវិចារកំណើន យើងនឹងបាន $a^m\equiv r^m \pmod n$។
ទ្រឹស្តីបទ Bézout (Bézout indentity)
ទ្រឹស្តីបទ Bézout
យក$a,b\in\mathbb{Z}$ហើយតាង$d=\gcd(a,b)$ជាតួចែករួមធំបំផុតនៃ$a,b$។ នោះមាន$x,y\in\mathbb{Z}$ដែលជាចម្លើយនៃសមីការ$ax+by=d$។
ច្រាសមកវិញ បើសមីការ $ax+by=d$មានចម្លើយក្នុង$\mathbb{Z}$ចំពោះ$a,b,d\in\mathbb{Z}$ នោះ$d$ត្រូវតែជាពហុគុណនៃ$\gcd(a,b)$។
សមីការទម្រង់បែបនេះគេឲ្យឈ្មោះថា linear Diophantine equation។
Example
សមីការ$6x+9y=2$គ្មានចម្លើយក្នុង$\mathbb{Z}$ទេ ព្រោះ$\gcd(6,9)=3$ចែកមិនដាច់នឹង$2$។
Example
ដោះស្រាយក្នុង$\mathbb{Z}$ នូវសមីការ$ 14x + 21y = 7 $។
- ដោយ $\gcd(14, 21) = 7$ តាមទ្រឹស្តីបទ Bézout យើងដឹងថាសមីការមានចម្លើយ។
- យើងសង្កេតឃើញថា $14(-1) + 21(1) = 7$ នោះ$(x,y)=(-1,1)$ជាចម្លើយមួយ។ សមីការមួយដែលមានអញ្ញតិពីរអាចមានចម្លើយច្រើនរាប់មិនអស់។
- ចម្លើយទូទៅមានទម្រង់ $ x = -1 + 3k, \, y = 1 - 2k $ for $ k \in \mathbb{Z} $។
គ្រាន់តែដឹងថាសមីការមានចម្លើយ មិនបានប្រាប់ឲ្យយើងដឹងពីរបៀបដោះស្រាយនោះទេ។ យើងនឹងណែនាំវិធីរកចម្លើយនៃសមីការទម្រង់ខាងលើ។
Example
ដោះស្រាយក្នុង$\mathbb{Z}$ នូវសមីការ$ 27x + 10y = 1 $។
- ដោយ $\gcd(27, 10) = 1$ តាមទ្រឹស្តីបទ Bézout យើងដឹងថាសមីការមានចម្លើយ។
- ធ្វើប្រមាណវិធីចែកអឺគ្លីត
\begin{align}
27&={10}\times 2+{7}\\
10 &={7}\times 1+{3}\\
7 &={3}\times 2+{1}\\
\end{align} - ជំនួសបញ្ច្រាស
\begin{align}
1&=7-3\times2\\
&=7-(10-7\times1)\times 2\\
&=7\times3-10\times2\\
&=(27-10\times2)\times3-10\times2\\
&=27\times3-10\times8=27\times3+10\times(-8)
\end{align} - ដូចនេះ $(x,y)=(3,-8)$ជាចម្លើយមួយ។
- ចម្លើយទូទៅមានទម្រង់ $ x = 3+10k, \, y = -8 -27k $ for $ k \in \mathbb{Z} $។
តទៅយើងនឹងស្រាយបញ្ជាក់ទ្រឹស្តីបទ Bézout។
វិធីសាស្ត្រទី១
Proof.
តាង $S:=\{as+bt:s,t\in \mathbb{Z}, as+bt>0 \}$។ នោះ $S$ ជាសំណុំរងមិនទទេរបស់$\mathbb{N}$ ព្រោះ $S$ ផ្ទុក $a$ ឬ $-a$ (យក $s=\pm 1, t=0$)។ តាមលក្ខណៈWell-orderingរបស់$\mathbb{N}$ នាំឲ្យ $S$ មានធាតុតូចបំផុត តាងដោយ $d=ax+by$ ចំពោះ$x,y\in\mathbb{Z}$ណាមួ។
ដូច្នេះ យើងគ្រាន់តែបង្ហាញថា $d=\gcd(a,b)$ជាការស្រេច។
ដំបូង យើងនឹងបង្ហាញថា $d$ ជាតួចែករួមនៃ$a$ និង $b$។
- តាមវិធីចែកអឺគ្លីត យើងអាចសរសេរ $a=dq+r$ ដែល$q$ជាផលចែក និង$0\leq r<d$ជាសំណល់។
បើ $r>0$ នោះ $r=a-dq=a-(ax+by)q=a(1-xq)+b(-yp)\in S$ ព្រោះវាមានទម្រង់$as+bt$។ តែដោយ $r< d$ ការដែល $r>0$ ផ្ទុយពីការដែល$d$ជាធាតុតូចបំផុត។
ដូចនេះត្រូវតែ $r=0$ ហើយនេះនាំឲ្យ $a=dr$។ មានន័យថា $d$ ជាតួចែកនៃ$a$។ - ដូចគ្នាដែរ យើងអាចបង្ហាញថា $d$ ក៏ជាតួចែកនៃ$b$។
- ដូចនេះ $d$ជាតួចែករួមនៃ$a$ និង $b$.
ច្រាសមកវិញ យើងនឹងបង្ហាញថា បើ$c>0$ ជាតួចែករួមផ្សេងទៀតនៃ$a$និង$b$ នោះ $c\leq d$ ដែលមានន័យថា $d$ជាតួចែករួមធំបំផុតនៃ$a$ និង $b$.
បើ$c$ ជាតួចែករួមនៃ$a$និង$b$ នោះ $a=cu,b=cv$ ចំពោះ$u,v\in \mathbb{Z}$ណាមួយ។ នាំឲ្យ
$d=ax+by=cux+cvy=c(ux+vy)$
មានន័យថា $c$ជាតួចែកនៃ$d$ នោះត្រូវតែ $c\leq d$។
ដូចនេះ $d=\gcd(a,b)$ ដូចដែលចង់បាន។
វិធីសាស្ត្រទី២
Proof.
Definition. គេថា $A\neq \varnothing$ ជា ក្រុមរង(subgroup) នៃ$\mathbb{Z}$ កាលណា
$0\in A$
$a\in A \Rightarrow -a\in A $
$a,b\in A \Rightarrow a+b\in A $
ចំពោះ $\alpha \in \mathbb{Z}$ យើងសរសេរ $\alpha \mathbb{Z}:=\{\alpha x: x\in \mathbb{Z}\}$ ហើយចំពោះ$a,b\in\mathbb{Z}$ យើងសរសេរ
$a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}=\{ax+by:x,y\in \mathbb{Z}\}$
តាមទ្រឹស្តីបទBézout Theorem នាំឲ្យ $a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}=d\mathbb{Z}$ ដែល$d=\gcd(a,b)$។
- ដំបូងយើងនឹងបង្ហាញថា $a \mathbb{Z}+b \mathbb{Z}$ ជាក្រុមរងនៃ$\mathbb{Z}$ ចំពោះគ្រប់$a,b \in \mathbb{Z}$។
- $0\in a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}$ ព្រោះ $0=a\cdot 0+b\cdot b$
- បើ$u\in a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}$ នោះ$u=ax+by, \quad (\exists x,y\in \mathbb{Z})$
ដូចនេះ $-u=a(-x)+b(-y)\in a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z} $ - បើ$u,v\in a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}$ នោះ$u=ax_1+by_1,v=ax_2+by_2, \quad (\exists x_1,x_2,y_1,y_2\in \mathbb{Z})$។
ដូចនេះ $u+v=a(x_1+x_2)+b(y_1+y_2)\in a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}$
- បន្ទាប់មកយើងនឹងបង្ហាញថា បើ$A$ជាក្រុមរងមិនទទេនៃ$\mathbb{Z}$ នោះវាត្រូវតែមានទម្រង់$A=k\mathbb{Z}$ ចំពោះ$k\mathbb{Z}$ណាមួយ។
- តាង $A^+:=\{\ell\in A:\ell >0\}$
តាម2. យើងអាចដឹងថាវាជាសំណុំរងមិនទទេនៃ$\mathbb{N}$. តាមលក្ខណៈWell-ordering នៃ$\mathbb{N}$ នាំឲ្យ $A^+$មានធាតុតូចបំផុត ដែលតាងដោយ$k$។
ដោយចំពោះគ្រប់$u\in \mathbb{Z}$ យើងបាន $ku\in A$ (តាម3.) យើងទាញបាន $k\mathbb{Z}\subset A$។ - ច្រាសមកវិញ យក$x\in A$។ តាមវិធីចែកអឺគ្លីត$x=kq+r$ ដែល$q$ជាផលចែក និង$0\leq r< k$ជាសំណល់។ នាំឲ្យ $r=x-kq\in A$ ព្រោះ $A$ ជាក្រុមរង ហើយ$x,-kq\in A$ (តាម3.)។ ដូចនេះ $r=0$ ព្រោះបើ$r>0$ផ្ទុយពីការដែល$k$ជាធាតុតូចបំផុត។
ដូចនេះ $x=kq\in k\mathbb{Z}$ ដែលនាំឲ្យ$A\subset k\mathbb{Z}$។
ដូចនេះ $A=k\mathbb{Z}$.
- ដោយ $a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}$ ជាក្រុមរងនៃ$\mathbb{Z}$ នោះ $a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}=k\mathbb{Z}$ ចំពោះ$k\in \mathbb{Z}$ណាមួយ។
- ដូច្នេះ ចុងក្រោយយើងគ្រាន់តែបង្ហាញថា $k=\gcd(a,b)$ជាការស្រេច។
ដោយ $a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}=k\mathbb{Z}$ នោះ $a=a\cdot 1+b\cdot 0=kx, \quad (\exists x\in \mathbb{Z})$.
មានន័យថា $k$ជាតួចែកនៃ$a$។
ដូចគ្នាដែរ ដោយ$b=a\cdot 0+b\cdot 1=ky, \quad (\exists y\in \mathbb{Z})$, នោះ $k$ក៏ជាតួចែកនៃ$b$ដែរ។
សរុបមក $k$ជាតួចែករួមនៃ$a$និង$b$។ - ដើម្បីបង្ហាញថា$k$ជាតួចែករួមធំបំផុតនៃ$a$និង$b$ យក$c$ជាតួចែកផ្សេងទៀតនៃ $a$និង$b$។
នោះ $a=cu,b=cv, \quad \exists u,v\in \mathbb{Z}$
ដោយ $a\mathbb{Z}+b\mathbb{Z}=k\mathbb{Z}$ នោះ $as+bt=k\cdot 1\quad (\exists s,t\in \mathbb{Z})$។ យើងបាន
$k=as+bt=cus+cvt=c(us+vt)$.
មានន័យថា $c$ជាតួចែកនៃ$k$។ នោះត្រូវតែ$c\leq k$។
ដូចនេះ $k=\gcd(a,b)$
ក្រុម$\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$ និងក្រុម$(\mathbb{Z}/n\mathbb{Z})^*$
- ឧទាហរណ៍យើងអាចចែកសំណុំចំនួនគត់ជា២សំណុំរង គឺសំណុំចំនួនគត់គូនិងចំនួនគត់សេស។ នោះចំនួនគត់ណាក៏ដោយត្រូវតែជាចំនួនគូ ឬចំនួនសេស។ ដោយចំនួនគូជាចំនួនដែលចែកដាច់នឹង$2$ ហើយចំនួនសេសជាចំនួនដែលចែកមិនដាច់នឹង$2$។ មានន័យថា $\mathbb{Z}=\text{even}\cup \text{odd}$ ដែល
\begin{align}
\text{even}&=\{k\in\mathbb{Z}:k\equiv 0\pmod 2\}=\{\cdots,-4,-2,0,2,4,\cdots\}\\
\text{odd}&=\{k\in\mathbb{Z}:k\equiv 1\pmod 2\}=\{\cdots,-5,-3,-1,1,3,5,\cdots\}
\end{align} - ស្រដៀងគ្នាដែល យើងក៏អាចចែកសំណុំចំនួនគត់ជា៣សំណុំរង គឺសំណុំនៃចំនួនដែលចែកដាច់នឹង$3$ សំណុំនៃចំនួនដែលចែកនឹង$3$បានសំណល់$1$ និងសំណុំនៃចំនួនដែលចែកនឹង$3$បានសំណល់$2$។
- ជាទូទៅ យើងអាចចែកសំណុំចំនួនគត់ជា$n$សំណុំរង គឺសំណុំនៃចំនួនដែលចែកដាច់នឹង$n$ សំណុំនៃចំនួនដែលចែកនឹង$n$បានសំណល់$1$ សំណុំនៃចំនួនដែលចែកនឹង$n$បានសំណល់$2$...និងសំណុំនៃចំនួនដែលចែកនឹង$n$បានសំណល់$n-1$។
- យើងតាង$[a]_n$ជាក្រុមដែលចែកនឹង$n$បានសំណល់$a$ ហើយ$\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$ ជាប្រជុំនៃគ្រប់$[a]_n$ ពី$a=0$ដល់$n-1$។
Definition of $\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$
$\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}:=\{[0]_n,[1]_n,[2]_n,\cdots, [n-1]_n\}$
ដែល$[a]_n:=\{k\in\mathbb{Z}:k\equiv a\pmod n\}$។
- និយមន័យនេះកំណត់ឡើងក្នុងគោលបំណងសិក្សាពីសំណល់នៃការចែកចំនួនមួយនឹង$n$។$[a]_n$ហៅថាថ្នាក់សមមូលនៃ$a$ម៉ូដ$n$។
- ចំនួនទាំងឡាយណាដែលនៅក្នុងថ្នាក់ដូចគ្នាមានសំណល់ដូចគ្នាពេលចែកជាមួយ$n$
- ឧទាហរណ៍ $[5]_7=\{5,12,19,26,\cdots\}$ផ្ទុកចំនួនទាំងឡាយណាដែលចែកនឹង$7$សំណល់$5$។ លើសពីនេះទៅទៀត $[5]_7=[12]_7=[19]_7=[26]_7=\cdots$ ព្រោះ$5\equiv 12\equiv 19 \equiv 26\pmod 7$។
- យើងចាត់ទុកចំនួននៅក្នុងថ្នាក់នីមួយៗថាដូចគ្នាមិនថាតូចឬធំទេ ព្រោះយើងចាប់អារម្មណ៍តែលើសំណល់របស់វាពេលចែកនឹង$n$ប៉ុណ្ណោះ។
- ដោយប្រើីលក្ខណៈរបស់ប្រមាណវិធីលើModulo យើងកំណត់ប្រមាណវិធីលើថ្នាក់សមមូលModuloដូចខាងក្រោម។
Definition: ប្រមាណវិធីលើថ្នាក់សមមូលModulo
ចំពោះ$[a]_n,[b]_n\in\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$ យើងកំណត់
- $[a]_n+[b]_n:=[a+b]_n$
- $[a]_n\cdot [b]_n:=[ab]_n$
- យើងនឹងបង្ហាញថា និយមន័យនៃប្រមាណវិធីខាងលើមិនអាស្រ័យនឹងជម្រើសនៃ$a$និង$b$នោះទេ។
- យើងចង់មានន័យថា ឧទាហរណ៍ $[2]_7+[3]_7=[2+3]_7=[5]_7$។
តែដោយ $[2]_7=[9]_7,[3]_7=[10]_7$ យើងអាចគណនាម្យ៉ាងទៀតបានថា
$[2]_7+[3]_7=[9]_7+[10]_7=[9+10]_7=[19]_7$
តែដោយ $[5]_7=[19]_7$ នោះ$[2+5]_7=[9+10]_7$។
មានន័យថាទោះយើងជ្រើសយកលេខផ្សេងមកគណនាក៏តម្លៃនៃផលបូកវានៅតែស្មើគ្នា។ - ប្រមាណវិធីគុណក៏ស្រដៀងគ្នាដែរ ដែល
$[2]_7\cdot[3]_7=[2\cdot 3]_7=[6]_7$
$[9]_7\cdot[10]_7=[9\cdot 10]_7=[90]_7=[6]_7$ ព្រោះ $90-6\equiv 84\equiv 12\cdot 7\equiv 0\pmod 7$។
Proof.
យើងនឹងស្រាយថា បើ$[a_1]_n=[a_2]_n,[b_1]_n=[b_2]_n$ នោះ $[a_1+b_1]_n=[a_2+b_2]_n,[a_1b_1]_n=[a_2b_2]_n$។
តាមសម្មតិកម្ម យើងបាន$a_1\equiv a_2\pmod n,b_1\equiv b_2\pmod n$។ តាមប្រមាណវិធីលើModulo
- $a_1+b_1\equiv a_2+b_2\pmod n\Rightarrow [a_1+b_1]_n=[a_2+b_2]_n$
- $a_1b_1\equiv a_2b_2\pmod n\Rightarrow [a_1b_1]_n=[a_2b_2]_n$
- នៅក្នុងសំណុំចំនួនគត់$\mathbb{Z}$ គ្មានចំនួនណាដែលមានចម្រាសក្នុង$\mathbb{Z}$ក្រៅពី$1$ទេ។ ចម្រាសនៃ$a$សំដៅលើ$b$ណាមួយដែល$a\cdot b=1$។ ឧទាហរណ៍ ចម្រាសនៃ$5$ គឺ$\dfrac{1}{5}$ តែ$\dfrac{1}{5}\notin \mathbb{Z}$។
- យើងអាចសួរថា តើធាតុនៃ$\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$សុទ្ធតែមានចម្រាសដែរទេឬទេ? មានន័យថា ចំពោះ$[a]_n\in\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$ តើមាន$[b]_n\in\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$ដែល$[a]_n\cdot [b]_n=[1]_n$ដែរឬទេ?
- ឧទាហរណ៍ ពិនិត្យ$\mathbb{Z}/7\mathbb{Z}$។ យើងឃើញថា ចម្រាសនៃ$[3]_7$ គឺ$[5]_7$ ព្រោះ$[3]_7\cdot [5]_7=[15]_7=[1]_7$។
- ឧទាហរណ៍ផ្សេងទៀត តើ$[2]_4$មានចម្រាសនៅក្នុង$\mathbb{Z}/4\mathbb{Z}$ដែរឬទេ?
បើវាមានចម្រាស នោះមាន$[x]_4$ ដែល$[2]_4\cdot[x]_4=[1]_4$។ មានន័យថា $2x\equiv 1\pmod 4$ នោះមាន$y\in\mathbb{Z}$ ដែល$2x+4y=1$។ តែដោយ$\gcd(2,4)=2$ តាមទ្រឹស្តីបទBézout សមីការនេះគ្មានចម្លើយក្នុង$\mathbb{Z}$ទេ។ ដូចនេះ$[2]_4$គ្មានចម្រាសទេ។ - ឧទាហរណ៍ខាងលើបង្ហាញថា គ្រប់ធាតុនៃ$\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$មិនមែនសុទ្ធតែមានចម្រាសនោះទេ។ យើងអាចកំណត់សំណុំនៃធាតុទាំងឡាយណាដែលមានធាតុច្រាសយកមកសិក្សា។
Definition of $(\mathbb{Z}/n\mathbb{Z})^*$
សំណុំនៃធាតុទាំងឡាយរបស់$\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}$ដែលមានធាតុច្រាស តាងដោយ
\begin{align}
\mathbb{Z}_n^*&=(\mathbb{Z}/n\mathbb{Z})^*:=\{[a]_n\in\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}:\exists x\in \mathbb{Z} \text{ such that }[a]_n\cdot [x]_n=[1]_n\}\\
\end{align}
Lemma
$[a]_n\in \mathbb{Z}_n^*\Leftrightarrow\gcd(a,n)=1$
ជាវិបាក
\begin{align}
\mathbb{Z}_n^*&=\{[a]_n\in\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}:\exists x\in \mathbb{Z} \text{ such that }[a]_n\cdot [x]_n=[1]_n\}\\
&=\{[a]_n\in\mathbb{Z}/n\mathbb{Z}:\textcolor{red}{\gcd(a,n)=1}\}
\end{align}
- ដូចក្នុងឧទាហរណ៍ខាងលើ $[2]_4$គ្មានចម្រាសក្នុង$\mathbb{Z}/4\mathbb{Z}$ទេ ហើយយើងឃើញថា$\gcd(2,4)=2\neq 1$ តែ$[3]_4$មានចម្រាសស្មើ$[3]_4$ ព្រោះ$[3]_4\cdot [3]_4=[9]_4=[1]_4$ ហើយយើងឃើញថា$\gcd(3,4)=1$។
- ជាក់ស្តែង $\mathbb{Z}_4^*=\{[1]_4,[3]_4\}$
Proof.
- បើ$\gcd(a,n)=1$ នោះតាមទ្រឹស្តីបទBézout មាន$x,y\in \mathbb{Z}$ ដែល$ax+ny=1$
នាំឲ្យ $ax\equiv -ny+1\equiv 1\pmod n$
ដែលសមមូលនឹង$ [a]_n\cdot [x]_n=[1]_n$។ មានន័យថា $[x]_n$ជាចម្រាសនៃ$[a]_n$។
ដូចនេះ$[a]_n\in \mathbb{Z}_n^*$ - ច្រាសមកវិញ បើ$[a]_n\in \mathbb{Z}_n^*$ នោះមាន$x\in\mathbb{Z}$ ដែល$ax\equiv 1\pmod n$។
នាំឲ្យមាន$x,y\in \mathbb{Z}$ ដែល$ax+ny=1$។
តាង$d=\gcd(a,b)$ នោះ$a=du,b=dv, (\exists u,v\in\mathbb{Z})$។ នាំឲ្យ
$1=ax+ny=dux+dvy=d(ux+vy)$
យើងទាញបាន $d$ជាតួចែកនៃ$1$ នាំឲ្យ$d=1$។ ដូចនេះ $\gcd(a,n)=1$
តាមLemmaនេះ យើងអាចសរសេរគ្រប់ធាតុនៃ$ \mathbb{Z}_n^*$បាន។
- ឧទាហរណ៍ $\mathbb{Z}_6^*=\{[1]_6,[5]_6\},\mathbb{Z}_7^*=\{[1]_7,[2]_7,[3]_7,[4]_7,[5]_7,[6]_7\}$ជាដើម។
- បើ$p$ជាចំនួនបឋម យើងបាន $\mathbb{Z}_p^*=\{[1]_p,[2]_p,[3]_p,\cdots,[p-1]_p\}$ ហើយ$|\mathbb{Z}_p^*|=p-1$ជាចំនួនធាតុនៃ$\mathbb{Z}_p^*$។
ទ្រឹស្តីបទ Lagrange
ចំពោះសំណុំ$A$ណាមួយ យើងតាង$|A|$ជាចំនួនធាតុរបស់វា។
ទ្រឹស្តីបទ Lagrange
បើ$E(\neq \varnothing)$ជាក្រុមរងនៃ$\mathbb{Z}_n^*$ នោះ$|\mathbb{Z}_n^*|$ចែកដាច់នឹង$|E|$។
Definition. $E\neq \varnothing$ជាក្រុមរងនៃ$\mathbb{Z_n^*}$ កាលណា
- $1\in E$ ($1$ហៅថាធាតុណឺត ហើយក្នុងករណីនេះ$1=[1]_n$)
- $a\in E \Rightarrow a^{-1}\in A $ ($a^{-1}$ជាចម្រាសនៃ$a$)
- $a,b\in A \Rightarrow a\cdot b\in A $
Example
ក្រុមរងទាំងអស់នៃ$\mathbb{Z}_7^*=\{[1]_7,[2]_7,[3]_7,[4]_7,[5]_7,[6]_7\}$ដែល$|\mathbb{Z}_7^*|=6$ មានដូចតទៅ
- $\{[1]_7\}$ ដែលមាន$1$ធាតុ
- $\{[1]_7,[6]_7\}$ ដែលមាន$2$ធាតុ
- $\{[1]_7,[2]_7,[4]_7\}$, $\{[1]_7,[3]_7,[5]_7\}$ ដែលមាន$3$ធាតុ និងចុងក្រោយ
- $\mathbb{Z}_7^*$ខ្លួនឯង ដែលមាន$6$ធាតុ។
យើងសង្កេតឃើញថា $1,2,3,6$សុទ្ធតែជាតួចែក$6$។ មានន័យថាចំនួនធាតុនៃ$\mathbb{Z}_7^*$ចែកដាច់នឹងចំនួនធាតុនៃគ្រប់ក្រុមរងរបស់វា។
តាង $(a) := \{b\in Z_n^* : a^{-1}b ∈ E\}$។ យើងនឹងបង្ហាញថា $ \textcolor{blue}{Z_n^* = \bigcup_{a \in Z_n^*}(a)} $
ចំពោះគ្រប់$ a \in Z_n^* $ ដោយ$E$ជាក្រុមរង $ 1 \in E $ នោះ $a \in (a)$ ព្រោះ $a^{-1}\cdot a = 1 \in E$។ នេះមានន័យថា $a \in \bigcup_{a \in Z_n^*}(a)$។ ដូចនេះ $Z_n^* \subset \bigcup_{a \in Z_n^*}(a)$។
តែដោយ $(a) ⊂ Z_n^*$ នោះ$ \bigcup_{a \in Z_n^*}(a) \subset Z_n^*$។
ដូច្នេះសរុបមក យើងបាន $Z_n^* = \cup_{a \in Z_n^*}(a)$
បន្ទាប់មកយើងនឹងបង្ហាញថា $(a) = aE$ ដែល$aE:= \{ax : x ∈ E\}$ ដែលនេះមានន័យថា ចំនួនធាតុនៃ$(a)$ស្មើនឹងចំនួនធាតុនៃ$E$។
បើ $x \in aE$ នោះមាន$ y \in E$ ដែល$x = ay$។ តែដោយ $a^{-1}x = a^{-1}(ay) = y \in E$ នោះ$x \in (a)$។ ដូចនេះ $aE \subset (a)$។
ច្រាសមកវិញ បើ$x \in (a)$ នោះ $a^{-1}x = y$ ដែល$y \in E$។ នោះ$x = ay \in aE$។ យើងបាន $aE \subset (a)$។
សរុបមក យើងបាន $(a) = aE$។
ជាវិបាន យើងទាញបាន $|(a)| = |aE|=|E|$។
ជាចុងបញ្ចប់ យើងនឹងបង្ហាញថា $(a), (b) $ជាសំណុំដាច់ពីគ្នា ពោលគឺ
$(a) = (b)$ ឬ$(a) \cap (b) = \varnothing $
ដែលសមមូលនឹងបង្ហាញថា បើ$(a) \cap (b) \neq \emptyset$ នោះ$(a) = (b)$។
បើ $(a) \cap (b) \neq \emptyset$ នោះ $\exists x \in (a), (b)$ ។ មានន័យថា $a^{-1}x \in E, b^{-1}x \in E$។
បើ $w \in (a)$ នោះ $a^{-1}w \in E$។ នាំឲ្យ
$b^{-1}w = (b^{-1}x)(x^{-1}a)(a^{-1}w) = \underbrace{(b^{-1}x)}_{\in E}\underbrace{(a^{-1}x)^{-1}}_{\in E}\underbrace{(a^{-1}w)}_{\in E} \in E$
ដែលនាំឲ្យ $w \in (b)$។ យើងបាន $(a) \subset (b)$
ស្រាយដូចគ្នា យើងនឹងបាន$(b) \subset (a)$។
សរុបមក យើងបាន$(a) = (b)$ ដូចចង់បង្ហាញ។
ដូច្នេះ $Z_n^* = \bigcup_{a \in Z_n^*}(a)$ គឺប្រជុំនៃសំណុំដាច់គ្នា ហើយដោយ $|(a)| = |E|, (\forall a\in Z_n^*)$ យើងបាន$|Z_n^*| = k |E|$ ចំពោះ$k \in \mathbb{N}$ណាមួយ។
ដូចនេះ យើងទាញបានថា $|Z_n^*|$ចែកដាច់នឹង$|E|$។
ទ្រឹស្តីបទ Euler
ទ្រឹស្តីបទ Euler
តាង$\varphi(n)$ជាចំនួននៃចំនួនបឋមនឹង$n$ដែលតូចជាង$n$ មានន័យថា
$\varphi(n)=|\{b< n:\gcd(b,n)=1\}|$
បើ$a$និង$n$បឋមរវាងគ្នា (មានន័យថា$\gcd(a,n)=1$) នោះ$\large a^{\varphi(n)}\equiv 1\pmod n$។
ជាវិបាក ចម្រាសនៃ$[a]_p\in \mathbb{Z}_{n}^*$ គឺ$[a^{\varphi(n)-1}]_p$។
ឬសមមូលនឹងថា ចម្លើយនៃសមីការ$ax\equiv 1\pmod n$ គឺ$x\equiv a^{\varphi(n)-1}\pmod n$។
- តាង$\langle a \rangle := \{[a^k]_n : k \in \mathbb{Z} \}$ ។
- ដោយ$\gcd(a, n) = 1$ តាមLemma នាំឲ្យ$[a]_n \in Z_n^*$ និង$|Z_n^*| = \varphi(n)$។
- $\langle a \rangle$ជាក្រុមរងនៃ$Z_n^*$ ព្រោះ
- $1 = a^0\in \langle a \rangle$
- $a^k \in \langle a \rangle \Rightarrow a^{-k} \in \langle a \rangle$
- $a^{k_1},a^{k_2} \in \langle a \rangle \Rightarrow a^{k_1}a^{k_2}=a^{k_1+k_2} \in \langle a \rangle$
- តែដោយ$Z_n^*$ជាក្រុមមានធាតុរាប់អស់ នាំឲ្យ$\langle a \rangle$ដែលជាក្រុមរងរបស់វា ក៏មានធាតុរាប់អស់ដែរ។ នោះយើងទាញបានថា មាន$m \in \mathbb{N}$ដែល
$\langle a \rangle := \{[1]_n, [a]_n, [a^2]_n, \dots, [a^{m}]_n \}$ ហើយ$ \quad [a^{m+1}]_n = [1]_n$ - តាមទ្រឹស្តីបទ Lagrange យើងដឹងថា $|\langle a \rangle| = m+1$ ជាតួចែកនៃ$|Z_n^*| = \varphi(n)$ មានន័យថា$\varphi(n) = (m+1)\ell$ ចំពោះ$\ell \in \mathbb{N}$ណាមួយ។ ដូចនេះ
$a^{\varphi(n)} \equiv a^{(m+1)\ell} \equiv (a^{m+1})^\ell \equiv 1^\ell \equiv 1 \pmod{n}$
Example
យក$a=5,n=16$។
- $\gcd(5,16)=1$
- $\varphi(16)=|\{1,3,5,7,9,11,13,15\}|=8$
- ទ្រឹស្តីបទ Eulerប្រាប់ថា $5^8\equiv 1\pmod {16}$
- ជាក់ស្តែង $5^8\equiv(5^2)^4\equiv 25^4\equiv 9^4\equiv(9^2)^2\equiv81^2\equiv1^2\equiv 1\pmod{16}$
យើងឃើញថា $\varphi(n)$អាចគណនាបានដោយរាយគ្រប់ចំនួនគត់បឋមនឹង$n$ដែលតូចជាង$n$ដូចឧទាហរណ៍ខាងលើ។ តែបើ$n$មានតម្លៃធំ យើងមិនអាចមានពេលរាយបានគ្រប់ធាតុនោះទេ។ ដូចនេះ យើងគួររកវិធីគណនា$\varphi(n)$។
គណនា$\varphi(n)$
គណនា$\varphi(n)$
- បើ$n=p^{\alpha}$ ដែល$p$ជាចំនួនបឋម ហើយ$\alpha \in \mathbb{N}$ នោះយើងបាន
\begin{align}
\varphi(n)&=\varphi(p^{\alpha})= p^{\alpha}-p^{\alpha-1}\\
\end{align} - បើ$n=\prod_{i=1}^m p_i^{\alpha_i}$ជាផលគុណកត្តាបឋមនៃ$n$ ដែល$p_1,p_2,\cdots, p_m$ជាចំនួនបឋមខុសៗគ្នា ហើយ$\alpha_1,\alpha_2,\cdots \alpha_m\in \mathbb{N}$ នោះយើងបាន
\begin{align}
\varphi(n)
&=\prod_{i=1}^m\varphi(p_i^{\alpha_i})\\
&=\prod_{i=1}^m (p_i^{\alpha_i}-p_i^{\alpha_i-1})
=n\prod_{i=1}^m\Bigl(1-\frac{1}{p_i}\Bigr)
\end{align}
គេថា $\varphi(n)$មានលក្ខណៈMultiplicative។
Proof.
- យើងនឹងបង្ហាញថា បើ$p$ជាចំនួនបឋម ហើយ$\alpha \in \mathbb{N}$ នោះ$\varphi(p^{\alpha})= p^{\alpha}-p^{\alpha-1}$។
ដោយ$p$ជាចំនួនបឋម នោះ$\gcd(p^{\alpha},m)$អាចស្មើនឹង$1,p,p^2,\cdots p^{\alpha}$
ហើយ$\gcd(p^{\alpha},m)>1$ លុះត្រាតែ$m$ជាពហុគុណនៃ$p$។ មានន័យថា
$m\in\{p,2p,3p,\cdots p^{\alpha-1}p\}$ដែលមាន$p^{\alpha-1}$ករណី។
ដូចនេះ ចំនួនដែលបឋមនឹង$n$ហើយតូចជាង$n$ មានចំនួន$\varphi(p^{\alpha})= p^{\alpha}-p^{\alpha-1}$។ - យើងនឹងស្រាយបញ្ជាក់ multiplicativity នៃអនុគមន៍$\varphi$:
បើ$\gcd(m,n)=1$ នោះ$\varphi(mn)=\varphi(m)\varphi(n)$
- ពិនិត្យអនុវត្តន៍
\begin{align}
f : \mathbb{Z} / mn\mathbb{Z} &\to \mathbb{Z} / m\mathbb{Z} \times \mathbb{Z} / n\mathbb{Z} \\
[x]_{mn} &\mapsto \left( [x]_m, [x]_n \right)
\end{align} - ដោយប្រើ Chinese remainder theorem យើងអាចបង្ហាញថា $f$ជាអនុវត្តន៍ bijective។
- ដោយrestrict អនុវត្តន៍$f$ លើដែនកំណត់$\mathbb{Z}_{mn}^*$ យើងអាចបង្ហាញថា $f(\mathbb{Z}_{mn}^*)=\mathbb{Z}_{m}^*\times \mathbb{Z}_{n}^* $
ព្រោះបើ$x$បឋមរវាងគ្នានឹង$mn$ នោះ$x$ក៏បឋមរវាងគ្នានឹង$m$និង$n$ដែរ។
ដូចនេះ អនុវត្តន៍$f : \mathbb{Z}_{mn}^* \to \mathbb{Z}_{m}^*\times \mathbb{Z}_{n}^*$ជាអនុវត្តន៍ bijective។
ដូចនេះ $|\mathbb{Z}_{mn}^*|=|\mathbb{Z}_{m}^*\times \mathbb{Z}_{n}^*|$ - តែដោយ $|\mathbb{Z}_{mn}^*|=\varphi(mn)$ និង$|\mathbb{Z}_{m}^*\times \mathbb{Z}_{n}^*|=|\mathbb{Z}_{m}^*| \cdot|\mathbb{Z}_{n}^*|=\varphi(m)\varphi(n)$
យើងបាន$\varphi(mn)=\varphi(m)\varphi(n)$ ដូចដែលយើងចង់បាន។ - ដោយប្រើលក្ខណៈMultiplicativeរបស់$\varphi$ និងលទ្ធផលក្នុង 1. យើងនឹងអាចគណនា$\varphi(n)$ចំពោះ$n=\prod_{i=1}^m p_i^{\alpha_i}$ដូចរូបមន្តខាងលើ។
Chinese remainder theorem.
- បើ$\gcd(m,n)=1$ ហើយ$x\equiv a\pmod m,x\equiv b\pmod n$ នោះមាន$c$ណាមួយ ដែល$x\equiv c\pmod {mn}$
- ជាវិបាក
$f : \mathbb{Z} / mn\mathbb{Z} \to \mathbb{Z} / m\mathbb{Z} \times \mathbb{Z} / n\mathbb{Z},\quad [x]_{mn} \mapsto \left( [x]_m, [x]_n \right)$
ជាអនុវត្តន៍ bijective
Proof.
- ដោយ$\gcd(m,n)=1$ តាមទ្រឹស្តីបទ Bézout មាន$p,q\in\mathbb{Z}$ ដែល$mp+nq=1$
- ដោយ$x\equiv a\pmod m,x\equiv b\pmod n$ នោះ$x=a+ms, x=b+nt,(\exists s,t\in \mathbb{Z})$
- យើងបាន
$x=1\cdot x=(mp+nq)x=mpx+nqx=mp(b+nt)+nq(a+ms)=(mpb+nqa)+(pt+qs)mn$ - នាំឲ្យ$x\equiv mpb+nqa\pmod {mn}$
- យក$c=mpb+nqa$ជាការស្រេច។
Examples
- គណនា$\varphi(1000)$
ដោយ$1000=2^3\times 5^3$ នាំឲ្យ
$\varphi(1000)=(2^3-2^2)(5^3-5^2)=4\times 100=400$ - គណនា$\varphi(2024)$
ដោយ$2024=2^3\times 11\times 23$ នាំឲ្យ
$\varphi(2024)=(2^3-2^2)(11-11^0)(23-23^0)=4\times 10\times 22=880$
Examples
យើងបកទៅដោះស្រាយសមីការ$ 27x + 10y = 1 $។
- យើងទាញបាន $27x\equiv 1\pmod {10}$
- ដោយ$\gcd(27,10)=1$ តាមវិបាកនៃទ្រឹស្តីបទEuler យើងបាន $x\equiv 27^{\varphi(10)-1}\pmod {10}$ជាចម្លើយ។
ដោយ$\varphi(10)=\varphi(2\cdot 5)=(2-1)(5-1)=4 $ យើងបាន
$x\equiv 27^{3}\equiv(-3)^3\equiv-27\equiv 3 \pmod {10}$
ដូចនេះ$x=3+10k, (k\in\mathbb{Z})$ - ទាញរក$y$ពីសមីការ យើងបាន$y = \dfrac{1-27x}{10}=\dfrac{1-27(3+10k)}{10}=-8-27k$
- ដូចនេះ$ x = 3+10k, \, y = -8 -27k ,(k \in \mathbb{Z}) $ជាចម្លើយ។
ទ្រឹស្តីបទ Fermat (Fermat's little theorem)
ទ្រឹស្តីបទ Fermat
បើ$p$ជាចំនួនបឋម ហើយ$\gcd(a,p)=1$ នោះ$\large a^{p-1}\equiv 1\pmod p$។
ប្រើទ្រឹស្តីបទ Euler ដែល$\varphi(p)=p-1$។
ទ្រឹស្តីបទ Wilson
ទ្រឹស្តីបទ Wilson
បើ$p$ជាចំនួនបឋម នោះ$(p-1)!\equiv -1\pmod p$។
- ចំពោះចំនួនបឋម$p$ តាមទ្រឹស្តីបទ Bézout យើងដឹងថា$\mathbb{Z}_p^*=\{[1]_p,[2]_p,[3]_p,\cdots,[p-1]_p\}$
មានន័យថា គ្រប់ធាតុនៃ$\mathbb{Z}_p^*$សុទ្ធតែមានចម្រាស ឬអាចនិយាយថាចំពោះគ្រប់$a\in\{1,2,3,\cdots,p-1\}$ មាន$b\in\{1,2,3,\cdots,p-1\}$ ដែល$a\cdot b\equiv 1\pmod p$។ - យើងនឹងបង្ហាញថា ចំនួន$a$ដែលមានចម្រាសស្មើនឹងខ្លួនឯង មានតែ$1,p-1$ប៉ុណ្ណោះ។ មានន័យថា បើ$a^2\equiv 1\pmod p$ នោះ$ a\equiv 1\pmod p$ ឬ$ a\equiv p-1\pmod p$។
$a^2\equiv 1\pmod p\Leftrightarrow a^2-1\equiv 0\pmod p\Leftrightarrow (a-1)(a+1)\equiv 0\pmod p$
ដោយ$p$ជាចំនួនបឋម យើងទាញបាន
$ a-1\equiv 0\pmod p$ ឬ$ a+1\equiv 0\pmod p$
សមមូលនឹង$ a\equiv 1\pmod p$ ឬ$ a\equiv -1 \equiv p-1\pmod p$ - ដូច្នេះ យើងអាចចាប់គូ$(a,b)$ចេញពី$\{1,2,3,\cdots,p-1\}$ ដែល$a\cdot b\equiv 1\pmod p$បានលើកលែងតែ$1,p-1$។
ដូចនេះ
\begin{align}
(p-1)!&\equiv 1\times 2\times 3\times\cdots \times (p-1)\\
&\equiv 1\times \underbrace{1\times \cdots \times 1}_{\frac{p-3}{2}\text{ terms of }1} \times (p-1)\\
&\equiv 1\cdot (p-1)\equiv -1\pmod p
\end{align}
Quadratic congruence
Theorem (Quadratic congruence)
យក$p$ជាចំនួនបឋមសេស។
នោះសមីការ$ x^2\equiv-1\pmod p $មានចម្លើយ លុះត្រាតែ$p\equiv 1\pmod 4$។
- ដំបូងយើងនឹងបង្ហាញថា បើ$x^2 \equiv -1 \pmod{p}$ មានចម្លើយ នោះ$p\equiv 1\pmod 4$។
ផ្ទុយពីការសន្និដ្ឋាន យើងឧបមាថា $p \equiv 3 \pmod{4}$។ នោះ$p = 4k+3, (\exists k \in \mathbb{N})$
ដោយ $x^2 \equiv -1 \pmod{p}$ នោះ $x^4 \equiv 1 \pmod{p}$។ យើងឃើញថា
$x^{p-1} \equiv x^{4k+2} = (x^4)^k x^2 \equiv 1^k \cdot (-1) \equiv -1 \pmod{p}$
ដែលមិនអាចពិត ព្រោះផ្ទុយនឹងទ្រឹស្តីបទ Fermat។ ដូច្នេះការឧបមានេះមិនពិតទេ មានន័យថាគឺត្រូវតែ$p \equiv 1 \pmod{4}$។ - ច្រាសមកវិញ ឧបមាថា$p \equiv 1 \pmod{4}$។
នោះ $p = 4m+1, (\exists m \in \mathbb{N})$។
តាមទ្រឹស្តីបទ Wilson
$(p-1)! \equiv -1 \pmod{p}\quad\dots (*)$
ដោយតំរៀបអង្គខាងឆ្វេងឡើងវិញដោយចាប់គូៗ ហើយដោយ$\dfrac{p-1}{2}=2m\in\mathbb{N}$ ការចាប់គូៗបែបនេះមិនធ្វើឲ្យសល់តួណាមួយទេ នោះយើងឃើញថា
\begin{align}
(p-1)! &\equiv 1 \cdot (p-1) \cdot 2 \cdot (p-2) \cdots (2m) \cdot (p-2m)\\
&\equiv 1 \cdot (-1) \cdot 2 \cdot (-2) \cdots (2m) \cdot (p-2m)\\
&\equiv (-1)^{2m} (1 \cdot 2 \cdots (2m))^2 \equiv ((2m)!)^2 \pmod{p}\quad\dots (**)
\end{align}
តាម$(*),(**)$ យើងបាន$((2m)!)^2 \equiv -1 \pmod{p}$។
ដូច្នេះ $x \equiv (2m)! \equiv \left( \dfrac{p-1}{2} \right)!\pmod{p}$ ជាចម្លើយនៃ$x^2 \equiv -1 \pmod{p}$។
Example
ដោះស្រាយសមីការ$ x^2\equiv-1\pmod {13} $។
- ដោយ$13 \equiv 1 \pmod{4}$នោះសមីការមានចម្លើយ។
- $x \equiv \left( \dfrac{13-1}{2} \right)!\equiv 6!=\underbrace{6\cdot 5}_{\equiv 4}\cdot \underbrace{4\cdot 3}_{\equiv -1}\cdot 2\equiv -8\equiv 5 \pmod{13}$ជាចម្លើយ។
- ជាក់ស្តែង $x^2\equiv 5^2\equiv 25\equiv -1\pmod {13}$
Theorem (Quadratic congruence with composite moduli)
យក$p$ជាចំនួនបឋមសេស។
នោះសមីការ$ x^2\equiv a\pmod {p^n} $មានចម្លើយគ្រប់$n\geq 1$ លុះត្រាតែ$ x^2\equiv a\pmod {p} $មានចម្លើយ
- បើសមីការ$ x^2\equiv a\pmod {p^n} $មានចម្លើយគ្រប់$n\geq 1$ យើងគ្រាន់តែយក$n=1$ នោះសមីការ$ x^2\equiv a\pmod {p} $ក៏មានចម្លើយដែរ។
- ច្រាសមកវិញ ឧបមាថា$ x^2\equiv a\pmod {p} $មានចម្លើយ។ យើងនឹងស្រាយថា $ x^2\equiv a\pmod {p^n} $មានចម្លើយគ្រប់$n\geq 1$។
យើងនឹងស្រាយតាមវាចារកំណើន។
- បើ$n=1$ គ្មានអ្វីត្រូវស្រាយថា ព្រោះវាពិតតាមសម្មតិកម្ម។
- ឧបមាថា វាពិតរហូតដល់$n=k\geq 1$ មានន័យថាសមីការ$ x^2\equiv a\pmod {p^k} $មានចម្លើយ។
- យើងនឹងបង្ហាញថា សមីការ$ x^2\equiv a\pmod {p^{k+1}} $ក៏មានចម្លើយដែរ។
តាង$x_0$ជាចម្លើយមួយនៃ$ x^2\equiv a\pmod {p^k} $។ នោះ$x_0^2=a+mp^k,(\exists m\in\mathbb{Z})$
ដោយ$p$ជាចំនួនបឋមសេស នាំឲ្យ$\gcd(2x_0,p)=1$។ នោះតាមទ្រឹស្តីបទ Bézout
មាន$\exists y_0,z_0\in\mathbb{Z}$ ដែល$ 2x_0y_0+pz_0=1 $
តាង$x_1=x_0-my_0p^k$។ យើងឃើញថា
\begin{align}
x_1^2&=(x_0-my_0p^k)^2\\
&=x_0^2-2mx_0y_0p^k+m^2y_0^2p^{2k}\\
&=a+mp^k-2mx_0y_0p^k+m^2y_0^2p^{2k}\\
&=a+m(\underbrace{1-2x_0y_0}_{=pz_0})p^{k}+m^2y_0^2p^{2k}\\
&=a+mz_0p^{k+1}+m^2y_0^2p^{2k}
\end{align}
ដោយ$p^{k+1}\equiv 0\pmod {p^{k+1}},p^{2k}\equiv 0\pmod {p^{k+1}}$នាំឲ្យ$x_1^2\equiv a\pmod {p^{k+1}}$។
ដូច្នេះ$x_1=x_0-my_0p^k$ជាចម្លើយនៃ$ x^2\equiv a\pmod {p^{k+1}} $។
តាមវាចារកំណើន យើងបានបង្ហាញថា សមីការ$ x^2\equiv a\pmod {p^n} $មានចម្លើយគ្រប់$n\geq 1$។