$$$$
0. Intro.
微積の演習問題を 5 つ掲載。基本問題多めです。
1. Q & A.
$e^{\pi}$ と $\pi^{e}$ の大小関係を求めよ。
[ 解答 ]
関数 $f$ を $f(x) = x - e\log{x}$ $(\, \forall \, x \geq 1 \,)$ と定める。
このとき,$f'(x) = 1 - \dfrac{e}{x}$ $(\, \forall \, x > 1 \,)$ となるので,$f$ の増減表は以下のようになる。
\begin{align}
\qquad
\begin{array}{|c|c|c|c|c|c|}
\hline
x & 1 & \cdots & e & \cdots & (+\infty)
\\[5pt]
\hline
f'(x) & (-) & - & 0 & + & (+)
\\[5pt]
\hline
f(x) & 1 & \searrow & 0 & \nearrow & (+\infty)
\\[5pt]
\hline
\end{array}
\end{align}
ゆえに,$f(x) \geq 0$ $(\, \forall \, x \geq 1 \,)$ となるので,$\pi > e$ から,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\pi - \log{\pi}^{e}
=
\pi - e \log{\pi}
=
f(\pi)
>
f(e)
=
0 \, \boldsymbol{,}
\qquad \textsf{すなわち,} \qquad
\pi > \log{\pi}^{e} \, \boldsymbol{.}
\end{aligned}
\end{align}
よって,底 $e > 1$ より,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
e^{\pi}
>
e^{\log{\pi^{e}}}
=
\pi^{e} \, \boldsymbol{.}
\end{aligned}
\end{align}
### COMMENT ###
関数を決めるのがやや難しい。底を揃える操作が定石。
$I \subset \mathbb{R}$ を開区間,$x_{0} \in I$ とし,$f \, \boldsymbol{:} \, I \to \mathbb{R}$ を $x_{0}$ のある近傍上で微分可能な関数,$\ell \, \boldsymbol{:} \, I \to \mathbb{R}$ を $x_{0}$ における $f$ の接線,$a \in \mathbb{R}$ を $\ell$ の傾きとする。このとき,以下の問いに解答せよ。
接線 $\ell$ が満たすべき 2 つの条件を簡潔に書け。ただし,傾き $a$ および微分係数 $f ' (x_{0})$ を用いずに解答すること。
上の (1) で提示した 2 条件を用いて,$a = f ' (x_{0})$ が成り立つことを示せ。
[解答]
$\ell$ が満たす 2 つの条件を,$a$ および $f ' (x_{0})$ を用いずに書くと,以下のようになる:
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\textsf{[ 条件 ⓵ ]}
\qquad
\ell ( x_{0} ) = f (x_{0}) \ \boldsymbol{,}
\end{aligned}
\\[10pt]
&
\begin{aligned}
\textsf{[ 条件 ⓶ ]}
\qquad
\lim_{\substack{ x \to x_{0} \\[3pt] x \neq x_{0} }} \dfrac{\ell (x) - f (x)}{x - x_{0}} = 0 \ \boldsymbol{.}
\end{aligned}
\end{align}
[解答]
まず,条件 ⓵ より,$\ell$ は,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\ell ( x ) = a \left( x - x_{0} \right) + f ( x_{0} )
\qquad
\left( \ \forall \ x \in I \ \right)
\end{aligned}
\tag*{\textsf{[1]}}
\end{align}
と表される。
${}$
次に,$\varepsilon > 0$ が与えられたとする。
${}$
仮定より,$f$ は $x_{0}$ のある近傍上で微分可能なので,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\exists \ \delta_{1} > 0 \ \boldsymbol{;} \quad
\forall \ x \in \left( x_{0} - \delta_{1} \, \boldsymbol{,} \ x_{0} + \delta_{1} \right) \setminus \left\{ x_{0} \right\} \ \boldsymbol{,} \quad
\left| \dfrac{ f (x) - f ( x_{0} ) }{ x - x_{0} } - f ' (x_{0}) \right|
<
\dfrac{\varepsilon}{2} \ \boldsymbol{.}
\end{aligned}
\tag*{\textsf{[2]}}
\end{align}
また,条件 ⓶ より,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\exists \ \delta_{2} > 0 \ \boldsymbol{;} \quad
\forall \ x \in \left( x_{0} - \delta_{2} \, \boldsymbol{,} \ x_{0} + \delta_{2} \right) \setminus \left\{ x_{0} \right\} \ \boldsymbol{,} \quad
\left| \dfrac{ \ell (x) - f (x) }{ x - x_{0} } \right|
<
\dfrac{\varepsilon}{2} \ \boldsymbol{.}
\end{aligned}
\tag*{\textsf{[3]}}
\end{align}
ゆえに,$\delta := \dfrac{1}{2} \min \left\{ \delta_{1} \, , \, \delta_{2} \right\}$ とすると,$\textsf{[1]} \boldsymbol{,} \ \textsf{[2]} \boldsymbol{,} \ \textsf{[3]}$ より,任意の $x \in \left( x_{0} - \delta \, \boldsymbol{,} \ x_{0} + \delta \right) \setminus \left\{ x_{0} \right\}$ に対して,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\left| a - f ' (x_{0}) \right|
&=
\left| \dfrac{ \ell (x) - f (x_{0}) }{ x - x_{0} } - f ' (x_{0}) \right|
\\[5pt]
&=
\left| \dfrac{ \ell (x) - f (x) }{ x - x_{0} } + \dfrac{ f (x) - f ( x_{0} ) }{ x - x_{0} } - f ' (x_{0}) \right|
\\[5pt]
&\leq
\left| \dfrac{ \ell (x) - f (x) }{ x - x_{0} } \right|
+
\left| \dfrac{ f (x) - f ( x_{0} ) }{ x - x_{0} } - f ' (x_{0}) \right|
\\[5pt]
&<
\dfrac{\varepsilon}{2} + \dfrac{\varepsilon}{2}
=
\varepsilon
\end{aligned}
\end{align}
となるので,$\varepsilon$ の任意性から,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\left| a - f ' (x_{0}) \right| = 0 \ \boldsymbol{,}
\qquad \textsf{すなわち,} \qquad
a = f ' (x_{0}) \ \boldsymbol{.}
\end{aligned}
\end{align}
### COMMENT ###
奇妙な問題。条件 ⓶ に相当する条件は本来,$a = f ' (x_{0})$ や $\displaystyle \lim_{\substack{ x \to x_{0} \\[3pt] x \neq x_{0} }} \left| \dfrac{ f(x) - f (x_{0}) }{x - x_{0}} - a \right| = 0$ だが,これらを少し変形したものを書けばOK。
$N$ を $2$ 以上の整数,$D \subset \mathbb{R}^{N}$ を空でない連結な開集合,$x^{0} := \left( x_{1}^{0} \, \boldsymbol{,} \, \dots \boldsymbol{,} \, x_{N}^{0} \right) \in D$ とし,$f \, \boldsymbol{:} \, D \to \mathbb{R}$ を $x^{0}$ のある近傍上で偏微分可能な関数とする。
このとき,$x^{0}$ における $f$ の接平面の方程式を求めよ。
[ 解答 ]
$k \in \left\{ \, 1 \, \boldsymbol{,} \, \dots \boldsymbol{,} \, N \, \right\}$ とする。また,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
x_{N+1}^{0}
:=
f \! \left( x^{0} \right)
\, \boldsymbol{,}
\qquad
\boldsymbol{x}^{0}
:=
\left( x^{0} \boldsymbol{,} \, x_{N+1}^{0} \right)
\, \boldsymbol{,}
\end{aligned}
\\[10pt]
&
\begin{aligned}
\boldsymbol{x}
:=
\left( x \, \boldsymbol{,} \, x_{N+1} \right)
:=
\left( x \, \boldsymbol{,} \, \dots \, \boldsymbol{,} \, x_{N} \, \boldsymbol{,} \, x_{N+1} \right)
\ \boldsymbol{:} \quad
\textsf{$x^{0}$ における $f$ の接平面上の任意の位置ベクトル} \, \boldsymbol{,}
\end{aligned}
\\[10pt]
&
\begin{aligned}
\mathrm{P}_{0}
\ \boldsymbol{:} \quad
\textsf{位置ベクトル $\, \boldsymbol{x}^{0} \,$ を表す点}
\, \boldsymbol{,}
\end{aligned}
\\[10pt]
&
\begin{aligned}
\mathrm{P}
\ \boldsymbol{:} \quad
\textsf{位置ベクトル $\, \boldsymbol{x} \,$ を表す点}
\, \boldsymbol{,}
\end{aligned}
\\[10pt]
&
\begin{aligned}
\boldsymbol{e}_{1} \, \boldsymbol{,} \,
\dots \boldsymbol{,} \,
\boldsymbol{e}_{N} \boldsymbol{,} \,
\boldsymbol{e}_{N+1}
\ \boldsymbol{:} \quad
\textsf{$\mathbb{R}^{N+1}$ 内の基本ベクトル} \, \boldsymbol{,}
\end{aligned}
\\[10pt]
&
\begin{aligned}
\pi_{k}
:=
\left\{
\boldsymbol{x}^{0}
+
s \boldsymbol{e}_{k}
+
t \boldsymbol{e}_{N+1}
\ \ \middle\vert \ \
s \boldsymbol{,} \, t \in \mathbb{R}
\right\}
\end{aligned}
\end{align}
とする。
${}$
平面 $\pi_{k}$ 内における,点 $\mathrm{P}_{0}$ を通る $f$ の接線上のある点 $\mathrm{P}_{k}$ として,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\left(
x_{1}^{0} \, \boldsymbol{,} \,
\dots \boldsymbol{,} \,
x_{k-1}^{0} \, \boldsymbol{,} \, x_{k} \, \boldsymbol{,} \, x_{k+1}^{0}
\, \boldsymbol{,} \,
\dots \boldsymbol{,}
\, x_{N}^{0} \, \boldsymbol{,} \, z_{k}
\right)
\qquad
\left( \, z_{k} \in \mathbb{R} \, \right)
\end{aligned}
\end{align}
を取る。
このとき,$
\displaystyle
\overrightarrow{ \mathrm{P}_{0} \mathrm{P} }
=
\sum_{k=1}^{N} \overrightarrow{ \mathrm{P}_{0} \mathrm{P}_{k} }
$ であることから,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
x_{N+1} - x_{N+1}^{0}
=
\sum_{k=1}^{N} \left( z_{k} - x_{N+1}^{0} \right)
\end{aligned}
\tag*{\textsf{[1]}}
\end{align}
が成り立つ。
また,平面 $\pi_{k}$ 内における,点 $\mathrm{P}_{0}$ を通る $f$ の接線の方程式は,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
X_{N+1} - x_{N+1}^{0}
=
\dfrac{ \partial f }{ \partial x_{k} } ( x^{0} )
\left( X_{k} - x_{k}^{0} \right)
\qquad
\left( \, X_{k} ,\, X_{N+1} \in \mathbb{R} \, \right)
\end{aligned}
\end{align}
となるので,$X_{k} = x_{k} \, \boldsymbol{,}$ $X_{N+1} = z_{k}$ のとき,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
z_{k} - x_{N+1}^{0}
=
\dfrac{ \partial f }{ \partial x_{k} } ( x^{0} )
\left( x_{k} - x_{k}^{0} \right)
\, \boldsymbol{.}
\end{aligned}
\tag*{\textsf{[2]}}
\end{align}
${}$
ゆえに,$\textsf{[1]} \boldsymbol{,} \, \textsf{[2]}$ より,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
x_{N+1} - x_{N+1}^{0}
=
\sum_{k=1}^{N} \left( z_{k} - x_{N+1}^{0} \right)
=
\sum_{k=1}^{N}
\dfrac{ \partial f }{ \partial x_{k} } ( x^{0} )
\left( x_{k} - x_{k}^{0} \right)
\end{aligned}
\end{align}
となるので,求める接平面の方程式は,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\left[
\begin{array}{c}
- \nabla f \left( x^{0} \right)
\\[0pt]
1
\end{array}
\right]
\boldsymbol{\cdot}
\left(
\boldsymbol{x}
-
\left[
\begin{array}{c}
x^{0}
\\[0pt]
f \! \left( x^{0} \right)
\end{array}
\right]
\right)
=
0
\, \boldsymbol{.}
\end{aligned}
\end{align}
### COMMENT ###
接平面の方程式は,関数のテイラー展開によって説明される方が分かりやすいし簡単。
ちょっと真面目に導出しようとすると,このぐらいの感じになる。
$p$ を正の整数とし,
\begin{align}
\qquad
&
\left\{
\begin{aligned}
&
a_{k} > 0 \quad \textsf{かつ} \quad w_{k} > 0
\qquad
\left(
\,
\forall \, k \in \left\{ 1 \, \boldsymbol{,} \, \dots \, \boldsymbol{,} \, p \right\}
\,
\right)
\\[5pt]
&
z_{n} := \sum_{k=1}^{p} \left( a_{k} \right)^{n} w_{k}
\qquad
\left( \, \forall \, n \in \mathbb{N} \, \right)
\end{aligned}
\right.
\end{align}
とする。このとき,以下の等式を示せ。
$
\displaystyle
\lim_{n \to \infty} \dfrac{ z_{n+1} }{ z_{n} }
=
\max \left\{ a_{1} \, \boldsymbol{,} \, \dots \, \boldsymbol{,} \, a_{p} \right\}
\ \boldsymbol{.}
$
$
\displaystyle
\lim_{n \to \infty} \left( z_{n} \right)^{\frac{1}{n}}
=
\max \left\{ a_{1} \, \boldsymbol{,} \, \dots \, \boldsymbol{,} \, a_{p} \right\}
\ \boldsymbol{.}
$
[解答]
まず,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\exists \, N \in \left\{ 1 \, \boldsymbol{,} \, \dots \, \boldsymbol{,} \, p \right\}
\ \boldsymbol{;}
\qquad
\max \left\{ a_{1} \, \boldsymbol{,} \, \dots \, \boldsymbol{,} \, a_{p} \right\}
=
a_{N}
\end{aligned}
\end{align}
となる。(仮定より,$a_{N} > 0$ である。)
[解答]
各 $n \in \mathbb{N}$ に対して,$z_{n} > 0$ であることに注意すると,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\dfrac{ z_{n+1} }{ z_{n} }
&=
\dfrac{
\sum \limits_{k=1}^{p} \left( a_{k} \right)^{n+1} w_{k}
}{
\sum \limits_{k=1}^{p} \left( a_{k} \right)^{n} w_{k}
}
=
a_{N}
\cdot
\dfrac{
\sum \limits_{k=1}^{p} \left( \dfrac{ a_{k} }{ a_{N} } \right)^{n+1} w_{k}
}{
\sum \limits_{k=1}^{p} \left( \dfrac{ a_{k} }{ a_{N} } \right)^{n} w_{k}
}
\\[10pt]
&=
\left\{
\begin{array}{cl}
a_{N}
\cdot
\dfrac{
w_{1}
+
\sum \limits_{k=2}^{p} \left( \dfrac{ a_{k} }{ a_{N} } \right)^{n+1} w_{k}
}{
w_{1}
+
\sum \limits_{k=2}^{p} \left( \dfrac{ a_{k} }{ a_{N} } \right)^{n} w_{k}
}
&{\quad}
\left( \ N = 1 \ \right)
\\[10pt]
a_{N}
\cdot
\dfrac{
\sum \limits_{k=1}^{N-1} \left( \dfrac{ a_{k} }{ a_{N} } \right)^{n+1} w_{k}
+
w_{N}
+
\sum \limits_{k=N+1}^{p} \left( \dfrac{ a_{k} }{ a_{N} } \right)^{n+1} w_{k}
}{
\sum \limits_{k=1}^{N-1} \left( \dfrac{ a_{k} }{ a_{N} } \right)^{n} w_{k}
+
w_{N}
+
\sum \limits_{k=N+1}^{p} \left( \dfrac{ a_{k} }{ a_{N} } \right)^{n} w_{k}
}
&{\quad}
\left( \ 2 \leq N \leq p - 1 \ \right)
\\[10pt]
a_{N}
\cdot
\dfrac{
\sum \limits_{k=1}^{p-1} \left( \dfrac{ a_{k} }{ a_{N} } \right)^{n+1} w_{k}
+
w_{N}
}{
\sum \limits_{k=1}^{p-1} \left( \dfrac{ a_{k} }{ a_{N} } \right)^{n} w_{k}
+
w_{N}
}
&{\quad}
\left( \ N = p \ \right)
\\
\end{array}
\right.
\end{aligned}
\end{align}
となる。
${}$
ゆえに,各 $k \in \left\{ 1 \, \boldsymbol{,} \, \dots \, \boldsymbol{,} \, p \right\}$ に対して,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\lim_{m \to \infty}
\left( \dfrac{ a_{k} }{ a_{N} } \right)^{m}
=
\left\{
\begin{array}{cl}
0
&{}
\left( \, a_{k} \neq a_{N} \, \right)
\\[0pt]
1
&{}
\left( \, a_{k} = a_{N} \, \right)
\end{array}
\right.
{\ \ }
=
\delta \left( a_{k} \, \boldsymbol{,} \, a_{N} \right)
\end{aligned}
\end{align}
となることから,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\lim_{n \to \infty} \dfrac{ z_{n+1} }{ z_{n} }
&=
\left\{
\begin{array}{cl}
a_{N}
\cdot
\dfrac{
w_{1}
+
\sum \limits_{k=2}^{p} \delta \left( a_{k} \, \boldsymbol{,} \, a_{N} \right) w_{k}
}{
w_{1}
+
\sum \limits_{k=2}^{p} \delta \left( a_{k} \, \boldsymbol{,} \, a_{N} \right) w_{k}
}
&{\quad}
\left( \ N = 1 \ \right)
\\[10pt]
a_{N}
\cdot
\dfrac{
\sum \limits_{k=1}^{N-1} \delta \left( a_{k} \, \boldsymbol{,} \, a_{N} \right) w_{k}
+
w_{N}
+
\sum \limits_{k=N+1}^{p} \delta \left( a_{k} \, \boldsymbol{,} \, a_{N} \right) w_{k}
}{
\sum \limits_{k=1}^{N-1} \delta \left( a_{k} \, \boldsymbol{,} \, a_{N} \right) w_{k}
+
w_{N}
+
\sum \limits_{k=N+1}^{p} \delta \left( a_{k} \, \boldsymbol{,} \, a_{N} \right) w_{k}
}
&{\quad}
\left( \ 2 \leq N \leq p - 1 \ \right)
\\[10pt]
a_{N}
\cdot
\dfrac{
\sum \limits_{k=1}^{p-1} \delta \left( a_{k} \, \boldsymbol{,} \, a_{N} \right) w_{k}
+
w_{N}
}{
\sum \limits_{k=1}^{p-1} \delta \left( a_{k} \, \boldsymbol{,} \, a_{N} \right) w_{k}
+
w_{N}
}
&{\quad}
\left( \ N = p \ \right)
\\
\end{array}
\right.
\\[10pt]
&=
a_{N} \cdot 1
=
a_{N}
\\[5pt]
&=
\max \left\{ a_{1} \, \boldsymbol{,} \, \dots \, \boldsymbol{,} \, a_{p} \right\}
\, \boldsymbol{.}
\end{aligned}
\end{align}
[解答]
各 $n \in \mathbb{N}$ に対して,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\left( z_{n} \right)^{\frac{1}{n}}
&=
\left\{ \sum_{k=1}^{p} \left( a_{k} \right)^{n} w_{k} \right\}^{\dfrac{1}{n}}
\leq
\left\{ \sum_{k=1}^{p} \left( a_{N} \right)^{n} w_{k} \right\}^{\dfrac{1}{n}}
=
a_{N} \cdot \left( \sum_{k=1}^{p} w_{k} \right)^{\dfrac{1}{n}}
\end{aligned}
\end{align}
となる。
${}$
また,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\exists \, M \in \left\{ 1 \, \boldsymbol{,} \, \dots \, \boldsymbol{,} \, p \right\}
\ \boldsymbol{;}
\qquad
\min \left\{ w_{1} \, \boldsymbol{,} \, \dots \, \boldsymbol{,} \, w_{p} \right\}
=
w_{M}
\end{aligned}
\end{align}
となるので,$w_{M} > 0$ より,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\left( z_{n} \right)^{\frac{1}{n}}
&\geq
\left\{ \sum_{k=1}^{p} \left( a_{k} \right)^{n} w_{M} \right\}^{\dfrac{1}{n}}
=
\left\{ \sum_{k=1}^{p} \left( a_{k} \right)^{n} \right\}^{\dfrac{1}{n}}
\cdot
\left( w_{M} \right)^{\dfrac{1}{n}}
\\[10pt]
&=
a_{N}
\cdot
\left\{ \sum_{k=1}^{p} \left( \dfrac{ a_{k} }{ a_{N} } \right)^{n} \right\}^{\dfrac{1}{n}}
\cdot
\left( w_{M} \right)^{\dfrac{1}{n}}
\\[10pt]
&=
\left\{
\begin{array}{cl}
a_{N}
\cdot
\left\{
1
+
\sum \limits_{k=2}^{p}
\left( \dfrac{ a_{k} }{ a_{N} } \right)^{n}
\right\}^{\dfrac{1}{n}}
\cdot
\left( w_{M} \right)^{\dfrac{1}{n}}
&{\quad}
\left( \ N = 1 \ \right)
\\[10pt]
a_{N}
\cdot
\left\{
\sum \limits_{k=1}^{N-1}
\left( \dfrac{ a_{k} }{ a_{N} } \right)^{n}
+
1
+
\sum \limits_{k=N+1}^{p}
\left( \dfrac{ a_{k} }{ a_{N} } \right)^{n}
\right\}^{\dfrac{1}{n}}
\cdot
\left( w_{M} \right)^{\dfrac{1}{n}}
&{\quad}
\left( \ 2 \leq N \leq p - 1 \ \right)
\\[10pt]
a_{N}
\cdot
\left\{
\sum \limits_{k=1}^{p-1}
\left( \dfrac{ a_{k} }{ a_{N} } \right)^{n}
+
1
\right\}^{\dfrac{1}{n}}
\cdot
\left( w_{M} \right)^{\dfrac{1}{n}}
&{\quad}
\left( \ N = p \ \right)
\\
\end{array}
\right.
\\[10pt]
&\geq
a_{N} \cdot 1 \cdot \left( w_{M} \right)^{\dfrac{1}{n}}
\\[10pt]
&=
a_{N} \cdot \left( w_{M} \right)^{\dfrac{1}{n}}
\, \boldsymbol{.}
\end{aligned}
\end{align}
${}$
ゆえに,
\begin{align}
\qquad
&
\left\{
\begin{aligned}
&
a_{N} \cdot \left( w_{M} \right)^{\dfrac{1}{n}}
\leq
\left( z_{n} \right)^{\frac{1}{n}}
\leq
a_{N} \cdot \left( \sum_{k=1}^{p} w_{k} \right)^{\dfrac{1}{n}}
\qquad
\left( \ \forall \, n \in \mathbb{N} \ \right)
\\[5pt]
&
\lim_{n \to \infty} \left( w_{M} \right)^{\dfrac{1}{n}}
=
1
\quad \textsf{かつ} \quad
\lim_{n \to \infty} \left( \sum_{k=1}^{p} w_{k} \right)^{\dfrac{1}{n}}
=
1
\end{aligned}
\right.
\end{align}
となるので,はさみうちの原理より,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\lim_{n \to \infty} \left( z_{n} \right)^{\frac{1}{n}}
=
a_{N} \cdot 1
=
a_{N}
=
\max \left\{ a_{1} \, \boldsymbol{,} \, \dots \, \boldsymbol{,} \, a_{p} \right\}
\, \boldsymbol{.}
\end{aligned}
\end{align}
### COMMENT ###
(2) の左辺と右辺は,何となく$L^{\infty}$ノルムと本質的上限感有り。
任意の $z \in \mathbb{C}$ に対して,数列 $\left( \dfrac{z_{}^{n}}{n!} \right)_{n=0}^{\infty}$ が $0$ に収束することを示せ。
[解答]
$z \in \mathbb{C}$ および $\varepsilon > 0$ が与えられたとする。
このとき,ある $N \in \mathbb{N} \cup \left\{ 0 \right\}$ として,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
N
\geq
\max
\left\{
\,
\frac{1}{\varepsilon} \, \boldsymbol{,} \ \
2 \left| z \right|_{}^{2} \, \boldsymbol{,} \ \
1 + \log _{4} \left( \dfrac{1}{\varepsilon} \right)
\,
\right\}
\end{aligned}
\tag{\textsf{1}}
\end{align}
を満たすものを選ぶ。(アルキメデスの性質)
ここで,$n \in \mathbb{Z} \cap \left[ 2N ,\, \infty \right)$ が与えられたとする。
${}$
まず,$\left| z \right| \leq 1$ の場合を考える。
$n \geq 2N > N$ であることに注意すると,$\textsf{(1)}$ より,$N \geq \dfrac{1}{\varepsilon}$ であるので,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\left| \frac{z_{}^{n}}{n!} \right|
\leq
\frac{1}{n!}
\leq
\frac{1}{n}
<
\frac{1}{N}
\leq
\varepsilon
\, \boldsymbol{.}
\end{aligned}
\end{align}
${}$
次に,$\left| z \right| > 1$ の場合を考える。
$\textsf{(1)}$ より,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
N \geq 2 \left| z \right|^{2}
\qquad \textsf{かつ} \qquad
N > 2
\qquad \textsf{かつ} \qquad
N
\geq
1 + \log_{4} \left( \frac{1}{\varepsilon} \right)
\end{aligned}
\end{align}
であるので,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\frac{\left| z \right|}{N}
\leq
\frac{1}{2 \left| z \right|}
\qquad \textsf{かつ} \qquad
N! > 2^{N-2}
\qquad \textsf{かつ} \qquad
\left( \frac{1}{4} \right)^{N-1} \leq \varepsilon
\, \boldsymbol{.}
\end{aligned}
\tag{\textsf{2}}
\end{align}
ゆえに,$n \geq 2N$ であることに注意すると,$\textsf{(2)}$ より,
\begin{align}
\qquad
&
\begin{aligned}
\left| \frac{z_{}^{n}}{n!} \right|
&=
\frac{\left| z \right|_{}^{N}}{N!}
\left(
\frac{\left| z \right|}{N+1} \cdot \frac{\left| z \right|}{N+2}
\cdot \cdots \cdot
\frac{\left| z \right|}{n}
\right)
\\[5pt]
&\leq
\frac{\left| z \right|_{}^{N}}{N!} \left( \frac{\left| z \right|}{N} \right)^{n-N}
\leq
\frac{\left| z \right|_{}^{N}}{N!} \left( \frac{1}{2 \left| z \right|} \right)^{n-N}
\\[5pt]
&<
\left| z \right|_{}^{N} \left( \frac{1}{2} \right)^{N-2}
\left( \frac{1}{2} \right)^{n-N}
\left( \frac{1}{\left| z \right|} \right)^{n-N}
\\[5pt]
&=
\left( \frac{1}{2} \right)^{n-2}
\left( \frac{1}{\left| z \right|} \right)^{n-2N}
\leq
\left( \frac{1}{2} \right)^{2N-2} \cdot 1
\\[5pt]
&=
\left( \frac{1}{4} \right)^{N-1}
\leq
\varepsilon
\, \boldsymbol{.}
\end{aligned}
\end{align}
よって,以上のことから,等式 $
\displaystyle
\lim_{n \to \infty} \dfrac{z^{n}}{n!} = 0
$ が成り立つ。
### COMMENT ###
非負整数 $N$ の取り方が難しい。今は亡き某サイトNで投稿したものを,若干修正した形で掲載。
2. Outro.
『微積演習 (2)』へ続きます。