0
大学数学基礎解説
文献あり

Cartan–Dieudonnéの定理

76
0
$$\newcommand{cl}[0]{\operatorname{Cl}} \newcommand{d}[1]{\mathrm{d}{#1}} \newcommand{diam}[1]{\mathrm{diam}\left({#1}\right)} \newcommand{dist}[2]{\mathrm{dist}\left({#1},{#2}\right)} \newcommand{gen}[1]{\qty\langle#1\rangle} \newcommand{id}[0]{\mathrm{id}} \newcommand{incl}[2]{\mathrm{id}_{#1}^{#2}} \newcommand{Int}[0]{\operatorname{Int}} \newcommand{Ker}[0]{\operatorname{Ker}} \newcommand{sgn}[0]{\operatorname{sgn}} \newcommand{span}[0]{\operatorname{Span}} \newcommand{supp}[1]{\mathrm{supp}(#1)} \newcommand{T}[0]{\mathsf{T}} \newcommand{transpose}[0]{\mathsf{T}} $$

$\mathbb{R}^{n}$のある$n-1$次元部分空間$W$上で恒等変換となる非自明な直交変換(直交行列)を$W$に関する鏡映という.

(cf. satake p.174)

$W^{\perp} = \span\{a\}$とすると,$W$に関する鏡映$T_{a}$
$$ T_{a}(x) = x - \frac{2 \langle x,a \rangle}{\langle a,a \rangle} a$$
で与えられる.逆に,任意の$a\neq 0$に対して,線型変換$T_{a}$を上式で定めると,これは$W \coloneqq \span\{a\}^{\perp}$に関する鏡映である:実際,

  1. $T_{a}(a) = -a$より$T_{a} \neq \id$である.
  2. 任意の$x \in W$に対して$T_{a}(x)=x$となることは明らか.
  3. 任意の$x,y \in \mathbb{R}^{n}$に対して
    $$ \langle T_{a}(x),T_{a}(y) \rangle = \langle x,y \rangle - \frac{2\langle x,a \rangle}{\langle a,a \rangle}\langle a,y \rangle - \frac{2 \langle y,a \rangle}{\langle a,a \rangle} \langle x,a \rangle + \frac{4 \langle x,a \rangle \langle y,a \rangle}{\langle a,a \rangle \langle a,a \rangle} \langle a,a \rangle = \langle x,y \rangle$$
    が成り立つ.

したがって,$W$の正規直交基底を$t_{1},\ldots,t_{n-1}$とし,$t_{n} \coloneqq a/\|a\|$とおくと,$\mathbb{R}^{n}$の正規直交基底$(t_{1},\ldots,t_{n})$に関する$T_{a}$の表現行列は
$$ \begin{bmatrix} 1 &&& \\ & \ddots && \\ && 1 & \\ &&& -1 \end{bmatrix}$$
となる.すなわち,任意の鏡映は$T_{e_{n}}$に共軛である.

鏡映の,直交変換による共軛はまた鏡映である.

$$ TT_{a}T^{-1}(x) = T\left(T^{-1}(x) - \frac{2 \langle T^{-1}(x),a \rangle}{\langle a,a \rangle} a \right) = x - \frac{2 \langle x,T(a) \rangle}{\langle T(a),T(a) \rangle}T(a) = T_{T(a)}(x).$$

Cartan–Dieudonné (cf. satake p.175)

$n\in\mathbb{Z}_{\geq 2}$とし,$T \in \mathrm{O}(n)$とする.このとき次が成り立つ:

  1. $|T| = (-1)^{n} \implies \exists\,a_{1},\ldots,a_{n} \in \mathbb{R}^{n}\smallsetminus\{0\},\ T=T_{a_{1}}\cdots T_{a_{n}};$
  2. $|T|=(-1)^{n-1} \implies \exists\,a_{1},\ldots,a_{n-1} \in \mathbb{R}^{n}\smallsetminus\{0\},\ T=T_{a_{1}}\cdots T_{a_{n-1}}.$

conjより,
$$ T = E_{m_{+}} \oplus (-E_{m_{-}}) \oplus R(\theta_{1}) \oplus\cdots\oplus R(\theta_{m})$$
としてよい(cf. satakep.173).ただし
$$ R(\theta_{i}) \coloneqq \begin{bmatrix} \cos\theta_{i} & -\sin\theta_{i} \\ \sin\theta_{i} & \cos\theta_{i} \end{bmatrix} \neq \pm E_{2}$$
である.このとき
$$ |T| = (-1)^{m_{-}}$$
となる.

Base ($n=2$).

  1. $|T| = (-1)^{2} = 1$のとき,すなわち
    $$ T = \begin{bmatrix} \cos\theta & -\sin\theta \\ \sin\theta & \cos\theta \end{bmatrix},\ 0 \leq \theta < 2\pi$$
    のとき,
    $$ a_{1} \coloneqq \begin{bmatrix} -\sin\theta \\ \cos\theta \end{bmatrix},\ a_{2} \coloneqq \begin{bmatrix} -\sin\frac{\theta}{2} \\ \cos\frac{\theta}{2} \end{bmatrix}$$
    とおくと,
    \begin{align} T_{a_{1}}(e_{1}) &= e_{1} +2\sin\theta \cdot a_{1} = \begin{bmatrix} \cos{2\theta} \\ \sin{2\theta} \end{bmatrix}; \\[2pt] T_{a_{1}}(e_{2}) &= e_{2} -2\cos\theta \cdot a_{1} = \begin{bmatrix} \sin{2\theta} \\ -\cos{2\theta} \end{bmatrix}; \end{align}
    などより,
    $$ T_{a_{1}}T_{a_{2}} = \begin{bmatrix} \cos{2\theta} & \sin{2\theta} \\ \sin{2\theta} & -\cos{2\theta} \end{bmatrix}\begin{bmatrix} \cos\theta & \sin\theta \\ \sin\theta & -\cos\theta \end{bmatrix} = \begin{bmatrix} \cos(2\theta-\theta) & -\sin(2\theta-\theta)\\ \sin(2\theta-\theta) & \cos(2\theta-\theta) \end{bmatrix} = T$$
    が成り立つ.
  2. $|T|=(-1)^{1} = -1$のとき,
    $$ T = \begin{bmatrix} 1 & 0 \\ 0 & -1 \end{bmatrix} = T_{e_{2}}$$
    が成り立つ.

Base ($n=3$).

  1. $|T|=(-1)^{3}=-1$のとき,すなわち
    $$ T = \begin{bmatrix} -1 && \\ & \cos\theta & -\sin\theta \\ & \sin\theta & \cos\theta \end{bmatrix},\ 0 \leq \theta < 2\pi$$
    のとき,
    $$ a_{1} \coloneqq e_{1},\ a_{2} \coloneqq \begin{bmatrix} 0 \\ -\sin\theta \\ \cos\theta \end{bmatrix},\ a_{3} \coloneqq \begin{bmatrix} 0 \\ -\sin\frac{\theta}{2} \\ \cos\frac{\theta}{2} \end{bmatrix}$$
    とおくと,
    \begin{align} T_{a_{1}}T_{a_{2}}T_{a_{3}} &= \begin{bmatrix} -1 && \\ & 1 & \\ && 1 \end{bmatrix}\begin{bmatrix} 1 && \\ & \cos{2\theta} & \sin{2\theta} \\ & \sin{2\theta} & -\cos{2\theta} \end{bmatrix}\begin{bmatrix} 1 &&\\ &\cos\theta & \sin\theta \\ &\sin\theta & -\cos\theta \end{bmatrix} \\[2pt] &= \begin{bmatrix} -1 && \\ & 1 & \\ && 1 \end{bmatrix}\begin{bmatrix} 1 && \\ & \cos{\theta} & -\sin{\theta} \\ & \sin{\theta} & \cos{\theta} \end{bmatrix} \\[2pt] &= T \end{align}
    が成り立つ.
  2. $|T|=(-1)^{2}=1$のとき,すなわち
    $$ T = \begin{bmatrix} 1 && \\ & \cos\theta & -\sin\theta \\ & \sin\theta & \cos\theta \end{bmatrix},\ 0 \leq \theta < 2\pi$$
    のとき,
    $$ a_{1} \coloneqq \begin{bmatrix} 0 \\ -\sin\theta \\ \cos\theta \end{bmatrix},\ a_{2} \coloneqq \begin{bmatrix} 0 \\ -\sin\frac{\theta}{2} \\ \cos\frac{\theta}{2} \end{bmatrix}$$
    とおくと,
    $$ T = T_{a_{1}}T_{a_{2}}$$
    が成り立つ.

Induction(偶数).

$T \in \mathrm{O}(2n+2)$とする.

  1. $|T|=(-1)^{2n+2}=1$のとき,$m_{\pm}$が偶数なので
    $$ T = T' \oplus T'',\ T' \in \mathrm{O}(2),\ T'' \in \mathrm{O}(2n),\ |T'| = 1 = (-1)^{2},\ |T''| = 1 = (-1)^{2n}$$
    と書ける.よって,
    \begin{align} \exists\,a'_{1},a'_{2} &\in \mathbb{R}^{2},\ T' = T_{a'_{1}}T_{a'_{2}}; \\ \exists\,a''_{3},\ldots,a''_{2n+2} &\in \mathbb{R}^{2n},\ T'' = T_{a''_{3}}\cdots T_{a''_{2n+2}}; \end{align}
    となるので,
    $$ a_{i} \coloneqq \begin{dcases} \begin{bmatrix} a'_{i} \\ 0 \\ \vdots \\ 0 \end{bmatrix} & 1 \leq i \leq 2 \\[3pt] \begin{bmatrix} 0 \\ 0 \\ a''_{i} \end{bmatrix} & 3 \leq i \leq 2n+2 \end{dcases}$$
    とおくと,
    \begin{align} T &= (T' \oplus E_{2n}) \cdot (E_{2} \oplus T'') \\[2pt] &= (T_{a'_{1}}T_{a'_{2}} \oplus E_{2n}) \cdot (E_{2} \oplus T_{a''_{3}}\cdots T_{a''_{2n+2}}) \\[2pt] &= (T_{a'_{1}} \oplus E_{2n}) \cdot (T_{a'_{2}} \oplus E_{2n}) \cdot (E_{2} \oplus T_{a''_{3}}) \cdots (E_{2} \oplus T_{a''_{2n+2}}) \\[2pt] &= T_{a_{1}}T_{a_{2}}T_{a_{3}}\cdots T_{a_{2n+2}} \end{align}
    が成り立つ.
  2. $|T|=(-1)^{2n+1}=-1$のとき:置換行列は直交行列なので
    $$ T = (-1) \oplus T',\ T' \in \mathrm{O}(2n+1),\ |T'| = 1 = (-1)^{2n}$$
    としてよい.このとき
    $$ \exists\,a'_{2},\ldots,a'_{2n+1} \in \mathbb{R}^{2n+1},\ T' = T_{a'_{2}}\cdots T_{a'_{2n+1}}$$
    となるので,
    $$ a_{i} \coloneqq \begin{dcases} e_{1} & i=1 \\[3pt] \begin{bmatrix} 0 \\ a''_{i} \end{bmatrix} & 2 \leq i \leq 2n+1 \end{dcases}$$
    とおくと,
    $$ T = T_{a_{1}}T_{a_{2}} \cdots T_{a_{2n+1}}$$
    が成り立つ.

Induction(奇数).

$T \in \mathrm{O}(2n+3)$とする.

  1. $|T|=(-1)^{2n+3}=-1$のとき:置換行列は直交行列なので
    $$ T = (-1) \oplus T',\ T' \in \mathrm{O}(2n+2),\ |T'| = 1 = (-1)^{2n+2}$$
    としてよい.このとき
    $$ \exists\,a'_{2},\ldots,a'_{2n+3} \in \mathbb{R}^{2n+2},\ T' = T_{a'_{2}}\cdots T_{a'_{2n+3}}$$
    となるので,
    $$ a_{i} \coloneqq \begin{dcases} e_{1} & i=1 \\[3pt] \begin{bmatrix} 0 \\ a''_{i} \end{bmatrix} & 2 \leq i \leq 2n+3 \end{dcases}$$
    とおくと,
    $$ T = T_{a_{1}}T_{a_{2}} \cdots T_{a_{2n+3}}$$
    が成り立つ.
  2. $|T|=(-1)^{2n+2}=1$のとき,$m_{+}$は奇数,$m_{-}$は偶数なので,
    $$ T = T' \oplus T'',\ T' \in \mathrm{O}(3),\ T'' \in \mathrm{O}(2n),\ |T'| = 1 = (-1)^{2},\ |T''| = 1 = (-1)^{2n}$$
    と書ける.よって
    \begin{align} \exists\,a'_{1},a'_{2} &\in \mathbb{R}^{3},\ T' = T_{a'_{1}}T_{a'_{2}}; \\ \exists\,a''_{3},\ldots,a''_{2n+2} &\in \mathbb{R}^{2n},\ T'' = T_{a''_{3}}\cdots T_{a''_{2n+2}}; \end{align}
    となるので,
    $$ a_{i} \coloneqq \begin{dcases} \begin{bmatrix} a'_{i} \\ 0 \\ \vdots \\ 0 \end{bmatrix} & 1 \leq i \leq 2 \\[3pt] \begin{bmatrix} 0 \\ 0 \\ 0 \\ a''_{i} \end{bmatrix} & 3 \leq i \leq 2n+2 \end{dcases}$$
    とおくと,
    $$ T = T_{a_{1}}T_{a_{2}}T_{a_{3}} \cdots T_{a_{2n+2}}$$
    が成り立つ.

$T \in \mathrm{O}(n)$に対して,
$$ r \coloneqq m_{-}+2m = n - \dim\{x \in \mathbb{R}^{n} \mid Tx = x\} = \rank(T-E_{n})$$
とおくと,$T$
$$ E_{m_{+}} \oplus T',\ T' \in \mathrm{O}(r),\ |T'| = (-1)^{m_{-}} = (-1)^{r}$$
と共軛であり,cdより$T'$$r$個の鏡映の積として表わせるので,$T$$r$個の鏡映の積として表わせる.

参考文献

[1]
佐武一郎, 『線型代数学』, 裳華房
投稿日:925
更新日:925
OptHub AI Competition

この記事を高評価した人

高評価したユーザはいません

この記事に送られたバッジ

バッジはありません。

投稿者

うすい
89
19928
学んだことをまとめています.

コメント

他の人のコメント

コメントはありません。
読み込み中...
読み込み中